CCF20130319011

2005, LVIII, 6 Mechanizmy kariostatyczne fluoru

ZMIANA PRÓCHNICOWA    ZMIANA EROZYJNA

Rozmiękczona powierzchnia    Podpowierzchniowa    Erozja

szkliwa (zapoczątkowanie zmiany)    zmiana w szkliwie

Roztwór

-    nienasycony do HA

-    nasycony do FA

Roztwór

-    nienasycony do HA

-    nasycony do FA

Roztwór

-    nienasycony do HA

-    nienasycony do FA

Kwasotwórcze    Blonka nabyta

streptokoki    (pellicle)

Pryzmaty    Zmiana    Remineralizacja

szkliwa    w szkliwie    szkliwa

Ryc. 4. Rozpuszczanie szkliwa w zależności od pH i nasycenia roztworu jonami w odniesieniu do hydroksyapatytu (HA) i fluoroapatytu (FA), wgAxelssona (3) w modyfikacji własnej.

substancji mineralnych do uzyskania kolejnego stanu równowagi - nasycenia. PH przy którym następuje rozpuszczanie hydroksyapatytu -tzw. pH krytyczne wynosi około 5,5. Natomiast dla fluoroapatytu wynosi ono 4,5. Przy zmianie warunków, tj. podwyższeniu pH determinującemu przesycenie, następuje precypitacja nowych kryształów z roztworu w wyniku czego spada nasycenie roztworu i przestaje być on przesycony (10).

W środowisku jamy ustnej fizyko-chemiczna integralność szkliwa zależy od składu chemicznego otaczających go płynów - śliny i płynnej fazy płytki (płyn płytki). Czynnikami decydującymi o stabilności apatytów szkliwa jest pH oraz stężenia jonów wapnia, fosforanowych i fluorkowych. Przy ekspozycji na kwasy, początkowo jony H⁺ są wiązane przez bufory śliny i płynu płytki (j°ny H+ pochodzące z kwasów reagują z OH- tworząc H₂0, a z POy³ tworzą HP0₄-² i H₂P0₄-), ale po całkowitym wyczerpaniu buforów następuje obniżenie pH (3,4). W zależności od wielkości spadku pH szkliwo rozpuszczane

jest w dwojaki sposób.

Kiedy pH otaczającej je wodnej fazy mieści się w przedziale poniżej 5,5 ale powyżej 4,5, wówczas rozpuszcza się hydroksyapatyt a powstaje fluoroapatyt. Tworzy się uszkodzenie będące zmianą próchnicową z podpowierzchniową de-mineralizacją (utrata hydroksyapatytu) i wysoko zmineralizowaną warstwą powierzchniową (fluoroapatyt powstały z rozpuszczonego hydroksyapatytu przy dostępie fluorków). Natomiast, gdy pH spada poniżej 4,5, to płynna faza otaczająca szkliwo jest nienasycona zarówno w stosunku do hydroksyapatytu jak i fluoroapatytu, a zatem oba apatyty są usuwane jednocześnie, warstwa po warstwie (bez powstania podpowierzchnio-wej demineralizacji) i powstaje zmiana erozyjna (ryc. 4).

Odmienny typ rozpuszczania szkliwa przez kwasy występuje po jego wytrawieniu przed zastosowaniem systemów adhezyjnych. Wytrawiona powierzchnia przypomina wprawdzie zmianę erozyjną ze względu na brak podpowierzchnio-wej demineralizacji i warstwy powierzchniowej,

409