> <
implozywne: dtanche, i rozwija się przed nim samogłoska podobnie jak w wypadkach poprzednich.
4. Nie warto nawet powracać do problemu sonantów indoeuropejskich
i zapytywać na przykład, dlaczego staro-wysoko-niemieckie hagl przekształciło
się w hagal, gdy natomiast balg pozostało bez zmian. W ostatnim wyrazie l,
> > >
drugi element ogniwa implozywnego (balg), odgrywa rolę konsonantu, a więc
nie miało żadnego powodu do zmiany funkcji. Przeciwnie l, również implozywne,
wyrazu hagl stanowiło punkt wokaliczny. Ponieważ jest ono sonantem, mogła
się przed nim rozwinąć samogłoska bardziej otwierająca (a, jeśli można wierzyć
świadectwu pisma). Zatarła się ona zresztą stopniowo z biegiem czasu, gdyż
> < >
dziś Hagel wymawia się znów hagl. A nawet to właśnie stanowi różnicę między wymową tego wyrazu i francuskiego aigle2S; l jest zamykające w wyrazie
X <
germańskim i otwierające we francuskim z końcowym e niemym (egl»).
,s Franc. aigle 'orzeł’.
Część I
Rozdział pierwszy
Dla niektórych ludzi język, sprowadzony do swej istotnej zasady, jest tylko nomenklaturą3, to znaczy listą terminów odpowiadających takiej samej liczbie rzeczy. Na przykład:
itd.
ARBOR
EQUOS
itd.
Rys. 4
Koncepcja taka jest dyskusyjna z różnych względów. Zakłada ona istnienie gotowych pojęć poprzedzających wyrazy (na ten temat zob. s. 135); nie mówi nam, czy nazwa jest natury głosowej czy psychicznej, ponieważ arbor4 można
89
Ze źródeł rękopiśmiennych wynika, że de Saussure zamierzał temu rozdziałowi dać tytuł Język jako system znaków (zob. Englor, s. 147, k. 2, 3, 5, 1083-1084, por; też de Mauro, s. 438, przyp. 128).
! „Signifió” i „signifiant” to terminy ukute przez de Saussure’a, zob. Wprowadzenie do nin. wydania. W językoznawstwie polskim były oddawane rozmaicie: „oznaczające” i „oznaczane” (zob. np. T. Milewski, Zarys językoznawstwa ogólnego, Część I, Teoria językoznawstwa, Lublin— Kraków 1947, s. 91), „element znaczący” i „element znaczony” (zob. np. F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1961, s. 79), „strona oznaczająca” i „strona oznaczana” (A. Heinz, Dzieje językoznawstwa w zarysie, 1978, s. 236). Ze Względu na trudności W tłumaczeniu pozostawiono te terminy w niniejszym przekładzie w brzmieniu francuskim.
* O języku jako o nomeuklaturzo zob. Wprowadzenie do nin. wydania, s. 13.
‘ Łac. arbor 'drzewo’, eg nos ‘koń’.