CCI00013

cechą charakterystyczną jest to, że kształtują się one w drodze pewnego zwyczaju wynikającego z precedensów konstytucyjnych, czyli jednorazowych rozstrzygnięć, związanych ze stosowaniem konstytucji. Inaczej jednak niż prawo zwyczajowe stwierdzenie ich istnienia nie następuje przed sądem, lecz w postępowaniu przed innymi organami. W celu uznania ich za obowiązujące niezbędne jest wykazanie: występowania danego typu zachowania, związania daną zasadą zachowania osób działających w określonych warunkach, przeświadczenia o zgodności zasady zachowania z rozsądkiem. Do najważniejszych z nich, określających zasady brytyjskiego systemu parlamentarno-gabinetowego, należą^{1 2 3}:

1)    obowiązek rezygnacji rządu, który stracił zaufanie Izby Gmin;

2)    kolegialna odpowiedzialność gabinetu przed Izbą Gmin za ogólną politykę i działalność poszczególnych resortów administracji;

3)    powierzenie funkcji i misji tworzenia rządu przez monarchę liderowi partii posiadającej większość mandatów w Izbie Gmin;

4)    rezygnacja premiera jako szefa rządu równoznaczna jest z dymisją wszystkich członków rządu;

5)    złożenie rezygnacji przez premiera, jeżeli jego partia w wyniku wyborów parlamentarnych utraciła większość w Izbie Gmin;

6)    zasada, że premier musi być członkiem Izby Gmin;

7)    zmiany w prawie wyborczym oraz ustroju parlamentu uzgadniane są przez obie partie polityczne na konferencji pod przewodnictwem spikera;

8)    instytucje premiera, gabinetu, opozycji JKMości;

9)    zwoływanie sesji parlamentu co roku.

Sankcją nieprzestrzegania konwenansów konstytucyjnych jest albo niemożność dalszego sprawowania rządów, albo wyraźne podeptanie prawa. Ich obecność w życiu politycznym Wielkiej Brytanii ma zapewnić, zgodnie z obowiązującą doktryną, wyrażenie i doprowadzenie do skutku woli politycznego zwierzchnika państwa, którym są wyborcy.

4. Prawo pisane to akty prawne pochodzące od parlamentu, ale także i ustawodawstwo europejskie. Współcześnie jako źródło prawa odgrywają one rolę dominującą. Zasada zwierzchnictwa parlamentu, wyrażająca się w skrajny sposób w tezie, że parlament może wszystko zrobić za wyjątkiem „zmiany kobiety w mężczyznę, i odwrotnie”, w zakresie pisanego prawa konstytucyjnego ogranicza się w zasadzie do poprawek i ulepszenia tego, co już działa od dawna.

Wiele z aktów prawa pisanego ma dzisiaj jedynie walor historyczny, niemniej ze względu na rolę, jaką odegrały w kształtowaniu się świadomości politycznej narodu i podstaw ustrojowych państwa, są bardzo często przywoływane i godne przypomnienia.

Aktem historycznym, choć niepochodzącym jeszcze od parlamentu, jest Wielka Karta Swobód z r. 1215, traktowana w przeszłości jako zbiór fundamen-

16

1

niczym innym jak tylko zgodnym z życzeniem parlamentu wykonaniem prerogatywy polegającej

2

na usunięciu sług Korony.

3

Za: S. Gebethner, Systemy polityczne, Warszawa 1971, s. 45,