CCI00085

porządkową, przedziałową i stosunkową. Skale te zestawiono w tablicy 3.2, gdzie podano rówr.ież ich charakterystyki. Kolejność skal podanych w tablicy jest nieprzypadkowa. Począwszy od skali nominalnej, a skończywszy na stosunkowej, zasady pomiaru są coraz bardziej rygorystyczne i wymagają coraz bardziej skomplikowanych działań arytmetycznych,

Tablica 3.2 Skale pomiarowe

Skale	Główne operacje	Zastosowania i przykłady	Metody statystyki opisowej (0)
	empiryczne		i indukcyjnej (i)
Nominalna	stwierdzenie równo-	klasyfikacja dwudzielna	liczebności i proporcje
	ści i różności	klasyfikacja wiełodzielna	frakcje i procenty	' (0)
		numeracja pozycji tgrup)	dominanta
		nie uporządkowanych	wskaźniki (stosunki) testy nieparametryczne	U)
Porządkowa	stwierdzenie równo-	numeracja pozycji (grup)	mediana
	ści, różności, więk-	uporządkowanych	centyle. decyle, kwamyle	10)
	szóści i mniejszo-	rangi (pozycja na rynku.	korelacja rangowa
	ści	miary postaw, preferencje)	testy nieparametryczne	(1)
Przedzialo-	stwierdzenie równo-	temperatury (C. R, F)	średnia arytmetyczna
w a	ści przedziałów	daty kalendarza	wariancja	• (0)
	i równości różnic	miary postaw	odchylenie standardowe
		skale Thurstone'a	stosunki korelacyjne
		indeksy	testy nieparametryczne ; testy parametryczne i	(i)
Stosunkowa	stwierdzenie równo-	temperatura <K)	średnia geometryczna
	ści stosunków mię-	cechy rzeczy	średnia harmoniczna	(0)
	dzy wartościami	wartość	współczynnik zmienności
	skali	cechy fizyczne człowieka	testy nieparametryczne | testy parametryczne j	(I)

3.2.1

Poziomy pomiaru

Poziomy pomiaru same w sobie tworzą skalę kumulatywną. Każdy wyższy poziom pomiaru ma właściwości pomiarów niższych stopni. Skala porządkowa ma właściwości skali nominalnej i ponadto możliwość porządkowania. Skala przedziałowa ma właściwości skali porządkowej i jednostkę miary. Skala stosunkowa ma właściwości skali przedziałowej i ponadto absolutny punkt zerowy. KumnUitywno.\V oznacza, że zawsze dla danego poziomu pomiaru można używać metod stosowanych w analizie danych otrzymanych z pomiarów na niższych poziomach. Należy jednak stosować metody przeznaczone dla właściwego poziomu pomiaru, ponieważ w innym razie traci się informacje.

Skala jest to odwzorowanie, czyli model rzeczywistych zjawisk I ich relacji. Skale buduje się, przyporządkowując symbole mierzonym cechom wecttug określonych zasad.

Czynność odwzorowania mierzonej cechy za pomocą wybranej skali nazywa się skalowaniem.

Skale pomiarowe należy odróżnić od instrumentu pomiarowego. Skale są w rzeczywistości składnikiem konstrukcji instrumentu pomiarowego, a nie samym instrumentem. Stopień, w jakim-skale odzwierciedlają rzeczywiste cechy, jest kryterium ich podziału na cztery typy.

SKALE NOMINALNE. Stanowią one najniższy typ skali pomiarowej, ponieważ pozwalają jedynie na stwierdzenie różności lub równości mierzonych cech. Podstawą przyporządkowania są jakościowe, a nie ilościowe cechy zjawisk. Jeżeli pomiarowi poddaje się pewną grupę ludzi ze względu na cechę „płeć”, to cesze tej można przyporządkować na skali jeden z trzech symboli pokazanych na rysunku 3.3.

Rysunek 3.3

Symbole odzwierciedlające cechę „płeć” na skali nominalnej

Podane na skali symbole odzwierciedlają jedynie fakt rozróżnienia między mężczyzną a kobietą. Jest to przykład klasyfikacji dwudzielnej. Podczas budowy skali nominalnej dokonuje się jednocześnie klasyfikacji mierzonej cechy.

Oto przykłady cechowania kwestionariusza według skal nominalnych alternatywnych (z klasyfikacją dwudzielną) wybrane z różnych, zastosowanych w pruk-tyce, kwestionariuszy ankietowych⁹:

* Część przykładów pochodzi z opracowanego przez S.J. Paliwodę kwestionariusza „Survey ot Trading Relationships Between UK-based Companies and Polish Enterprises" w University of Brud ford Management Centre oraz pracy M. Rydla, Tworzenie obrazu marki w koncepcjach promocji eksportu