CCI00093 (2)

kiem dla praw osób trzecich. Usunięciu tych ujemnych następstw służy instytucja uznania za zmarłego.

Istnieje zasadnicza różnica między przesłankami uznania za zmarłego, a przesłankami sądowego stwierdzenia zgonu; uznać za zmarłego można zaginionego, tj. osobę, o której nie wiadomo, czy żyje. natomiast stwierdzenie zgonu jest aktualne tylko wtedy, gdy śmierć danej osoby jest niewątpliwa. ale brak jest aktu zgonu. W odróżnieniu więc od stwierdzenia zgonu, które potwierdza stan istniejący, uznanie za zmarłego tworzy nowy stan polegający na tym, że pewną osobę traktuje się tak, jak zmarłą; jest to więc orzeczenie konstytutywne¹²⁴.

Ustawa wprowadza dwie przesłanki uznania za zmarłego, które muszą zachodzić kumulatywnie: a) fakt zaginięcia osoby, która ma być uznana za zmarłą oraz b) upływ od chwili tego zaginięcia pewnego czasu, różnego zależnie od okoliczności, w jakich to zdarzenie nastąpiło.

Ze względu na przesłanki, od których ustawa uzależnia dopuszczalność uznania zaginionego za zmarłego, stany faktyczne przewidziane w art. 29 — 32 k.c. i art. XXVIII —XXX p. wpr. k.c. można podzielić na dwie grupy:

1)    wypadki normalne, w których zaginięciu osoby nie towarzyszyły szczególne okoliczności przemawiające za zwiększonym prawdopodobieństwem śmierci.

2)    wypadki kwalifikowane, w których zaginięcie nastąpiło wśród okoliczności uzasadniających wyższy stopień prawdopodobieństwa śmierci zaginionego.

W pierwszej grupie terminy, po których upływie uznanie za zmarłego jest dopuszczalne, są dłuższe, w grupie drugiej — krótsze.

Ad 1) Według art. 29 k.c. zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli od końca roku, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył, upłynęło 10 lat. Termin ten skraca się do 5 lat, jeżeli w chwili uznania za zmarłego zaginiony skończyłby lat 70. W żadnym jednak razie uznanie za zmarłego nic może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat 23 (tzn. 10 lal od ukończenia 13 roku życia, który jest górną granicą okresu niezdolności do czynności prawnych).

Ad 2) Należą tu następujące wypadki:

a) Zaginięcie nastąpiło w czasie podróży morskiej lub powietrznej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym zdarzeniem szczególnym (np. wypadnięcie za burtę); termin wynosi tu 6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa lub owe szczególne zdarzenie (art. 30 § 1 k.c.); jeżeli nie da się stwierdzić katastrofy

¹²⁴ Tak również A. Szpunar. glosa. PiP 1950. nr 4. s. 177 oraz. S. Szer: Prawo cywilne. Część ogólna. Warszawa 1967. s. 158.

195