CCI00100

Artykuł 21 zapowiada też wydanie ustawy o partiach. Zapowiedź konstytucyjna została zrealizowana dopiero w r. 1967, lecz już wcześniej w wielu innych aktach (ustawy wyborcze, regulamin parlamentu) oraz w drodze praktyki parlamentarnej i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego została ukształtowana wysoka pozycja partii jako głównego czynnika integracji społeczeństwa i pośrednika między nim a organami państwowymi. O przywilejach partii w procesie sprawowania władzy będzie jeszcze mowa, tu ograniczymy się tylko do wskazania zasadniczych cech systemu partyjnego. L. Garlicki w swej pracy Parlament a rząd w Republice Federalnej Niemiec⁵ wskazuje na trzy zasadnicze elementy: ograniczenie liczby partii reprezentowanych w parlamencie, zróżnicowanie pozycji i znaczenia poszczególnych partii parlamentarnych, wzajemną niealternatywność tych partii i ich podobieństwo programowe.

Podobnie jak w wielu innych państwach zachodnich, po II wojnie światowej powstało w Niemczech wiele partii politycznych (ok. 30), z których 11 początkowo posiadało swą reprezentację w parlamencie. Już jednak od wyborów co Parlamentu Związkowego w r. 1953 - do r. 1983 swą parlamentarną reprezentację posiadały jedynie CDU/CSU, (Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, Unia Chrześcijańsko-Społeczna, czyli Bawarski odłam CDU), SPD (Socjaldemokratyczna Partia Niemiec) i FDP (Wolna Partia Demokratyczna). Zbliżony charakter programowy tych partii sprawiał, że przez wiele lat możliwe były wszelkie układy koalicyjne. Języczkiem u wagi była mała FDP, która poza krótkim okresem (1966-1969) uczestniczyła we wszystkich koalicjach jako partner bądź CDU/CSU, bądź SPD, co w praktyce po zawiązaniu koalicji zbliżało system partyjny RFN do dwupartyjnego. Uczestnictwo FDP w koalicji na szczeblu zęólnokrajowym nie stanowiło natomiast przeszkody do zawarcia przez nią rdmiennej koalicji na szczeblu krajowym (tzn. z partią, która znalazła się w opozycji w Parlamencie Związkowym).

W latach osiemdziesiątych w systemie politycznym RFN obok partii „starych'’ pojawiła się znacząca partia Zielonych, która w wyborach r. 1983 i 1987 zdobyła odpowiednio 27 i 52 mandaty, zagrażając przede wszystkim dotychczasowej pozycji FDP (która w tych samych wyborach otrzymała odpowiednio: 34 i 46 mandatów). Stabilnego układu sił nie naruszyły także pierwsze wybory w zjednoczonych Niemczech, przeprowadzone 2 grudnia 1990 r., w wyniku których podział mandatów w Parlamencie Związkowym przedstawiał się następująco: CDU - 268, CSU - 51, SPD - 239, FDP - 79. Bariery 5% nie udało się ttaromiast pokonać PDS (Partia Demokratycznego Socjalizmu, kontynuatorka zzr.ii komunistycznej - SED - b. NRD) i Sojuszowi 90 występującemu w koalicji z Zielonymi. Partie te, na podstawie szczególnych, przejściowych uregulowań ustawy wyborczej odnoszących się do obszaru b. NRD, uzyskały odpowiednio 17 i 8 mandatów w 662-osobowym parlamencie. W kolejnych, prze-wadzonych w r. 1994 wyborach parlamentarnych koalicja CDU/CSU uzy-a 294 mandaty, SPD - 255, Sojusz 90/Zieloni - 49, FDP - 47, PDS - 30.

^: L. Garlicki, Parlament a rząd w Republice Federalnej Niemiec, Warszawa 1978, s. 25.

105