CCI00122

Bonapartego, z początku jako konsula, a następnie cesarza. II Republika, tzw. prezydencka, istniała w latach 1848-1852, ustępując miejsca II Cesarstwu. Najdłużej trwała III Republika, powstała w r. 1871. Jej podstawy prawne określała Konstytucja z r. 1875. Okres ten zamyka klęska Francji w r. 1940. Po wyzwoleniu w r. 1944 powstała IV Republika, której ustrój regulowała Konstytucja z r. 1946. Po burzliwych wydarzeniach r. 1958, w metropolii i w Algierii, powstała V Republika, trwająca do dziś, opierająca ustrój polityczny na Konstytucji r. 1958 z późniejszymi zmianami.

2. GENEZA I EWOLUCJA III REPUBLIKI

Ostatnie ćwierćwiecze w. XIX we Francji charakteryzuje osłabienie konfliktów społecznych po krwawym stłumieniu Komuny Paryskiej. W tym okresie Francja była krajem o charakterze rolniczo-przemysłowym, bowiem jeszcze w r. 1906 w rolnictwie pracowało 42,4% osób czynnych zawodowo, wobec 30,2% zatrudnionych w przemyśle. Równowaga rolnictwa i przemysłu utrzymała się do wybuchu II wojny światowej. Drugą cechę struktury społeczno-gospodarczej III Republiki w w. XIX stanowił wysoki odsetek drobnej własności; zjawisko to występowało zarówno w rolnictwie, jak i w przemyśle.

Konsekwencje odnotowanych zjawisk stają się widoczne także w dziedzinie ustroju politycznego. Duża rola średniej własności w gospodarce narodowej wyznacza zarazem miejsce i znaczenie drobnomieszczaństwa w życiu politycznym państwa. Sytuacja taka jest charakterystyczna dla całego niemal okresu III Republiki, z wyjątkiem końcowych lat jej istnienia. Dopiero bowiem w w. XX zaczyna występować w sposób widoczny proces koncentracji własności produkcji, a Francja nabiera charakteru państwa przemysłowo-rolniczego. Zmiany te spowodują zachwianie pozycji klas średnich i wyraźny wzrost roli wielkiego kapitału, w którego ręce przejdzie ośrodek dyspozycyjny w życiu gospodarczym i politycznym.

Ustrój III Republiki określony został w Konstytucji r. 1875, składającej się z trzech odrębnych ustaw konstytucyjnych, które regulowały organizację, zasady działania władzy ustawodawczej i wykonawczej, a także określały stosunki między tymi władzami. Ustrój ten był rezultatem kompromisu między zwolennikami monarchii parlamentarnej a republikanami. Monarchiści zgodzili się na republikę, a republikanie na jej parlamentarny charakter, nawiązujący w sposób widoczny do monarchii lipcowej z pierwszej połowy w. XIX. Francja stała się pierwszą republiką parlamentarną.^{1 2}

Konstytucja z r. 1875 obejmowała dwa podstawowe elementy: 1) władzę ustawodawczą, dwuczłonową, złożoną z Izby Deputowanych i Senatu - stano-

128

1

   Zob. G, P. Czerniaków, Ekonomika Francji, Moskwa 1959, s. 55. 130.

2

   Zob. J. Stembrowicz, Systemy polityczne wybranych państw kapitalistycznych. Francja, Warszawa 1977, s. 40.