CCI00185

4. PRAWNA REGULACJA WYBORÓW

Spośród wielu zagadnień normowania problematyki wyborczej dla ilustracji wskażemy na prawo do głosowania, zasady finansowania kampanii wyborczej i procedurę nominacji kandydatów. Konstytucja z r. 1787 określiła w sposób pełny bierne prawo wyborcze do Kongresu, a w odniesieniu do urzędu prezydenta odsyłając regulację zasad czynnego prawa do ustawodawstwa stanowego. W efekcie odmiennych unormowań stanowych w początkach w. XIX mniej niż 10% Amerykanów posiadało kwalifikacje do udziału w wyborach krajowych. Wynikało to z faktu, iż prawo głosu mieli tylko biali obywatele płci męskiej dysponujący odpowiednią nieruchomością. Radykalna demokratyzacja tych wymogów nastąpiła dopiero w w. XX częściowo za sprawą liberalizacji ustawodawstwa stanowego, częściowo orzecznictwa SN USA, uznającego szereg przepisów dyskryminacyjnych za niekonstytucyjne.

Ogółem od czasu ratyfikacji konstytucji zostało uchwalonych 5 poprawek do konstytucji, dotyczących bezpośrednio praw wyborczych. Poprawki XV (1879), XIX (1920), XXIII (1961), XXIV (1964), XXVI (1971) wprowadziły zakaz ograniczania praw wyborczych ze względu na rasę, kolor skóry lub poprzednie niewolnictwo, płeć; uregulowały prawa wyborcze mieszkańców dystryktu Columbia, uchyliły stanowe podatki wyborcze, ustaliły granicę czynnego prawa wyborczego na lat 18.

Rola członków partii w amerykańskim systemie partyjnym jest drugorzędna¹, co jest wynikiem luźnej formy organizacyjnej partii oraz koncentrowania ich uwagi na efekcie wyborów. Ceną więc za przekonanie wyborcy do platformy wyborczej i skłonienie go do głosowania jest kosztowna kampania wyborcza: w środkach masowego przekazu, konieczność masowych spotkań z wyborcami, mnożenia - zgodnie z zasadami psychologii społecznej - pikników, festynów i tradycyjnych wyścigów kandydatów w uściśnięciu dłoni maksymalnej liczbie wyborców w najkrótszym czasie. Pociąga to za sobą bardzo wysokie nakłady finansowe; już bowiem w końcu lat siedemdziesiątych zdobycie fotela senatorskiego kosztowało ok. 1,5 min dolarów.

Aby wpłynąć na demokratyzm kampanii wyborczej, Kongres uchwalił w r. 1925 ustawę w sprawie praktyk korupcyjnych, zastąpioną kompleksową ustawą z r. 1972 i kilku unormowaniami późniejszymi, które uregulowały m.in. następujące kwestie: dopuszczalne kwoty zaangażowania w kampanię wyborczą własnych środków kandydata, obowiązek ujawniania nazwisk osób wnoszących na rzecz kandydata więcej niż 100 dolarów, limit kwoty przyznanej na uzyskanie jednego potencjalnego głosu wyborcy, obowiązek prowadzenia szczegółowej dokumentacji kosztów i źródeł finansowania wyborów. Restrykcje te nie są oczywiście w stanie wyeliminować wszystkich nieprawidłowości finansowych

191

1

Max Beloff, The American Federal Government, Oxford Univ. Press, 1969, s. 129.