CCI20111204058

9.1. Złoża kopalin użytecznych

9. RODZAJE ZŁÓŻ KOPALIN UŻYTECZNYCH

1.00

Surowce mineralne, które w jakimkolwiek stanie skupienia wycfoUywa sic-: z_ ziemi, nazywają się 7ćopdimBwi:~W~sF5d tych ko-' paiin -znajdują się takie, albo -w stanie naturalnym, albo po przeróbce mechanicznej lub chemicznej są użyteczne do celów gospodarczych i te nazywają się. kopalinami użytecznymi. Minerały, które wydobywanym kopalinom użytecznym nadają wartość gospodarczą, nazywają się minerałami użytecznymiJ

Sakły otaczające,, wśród których zalegają kopaliny użyteczne, a które nie są przedmiotem eksploatacji, nazywają się skałami płonny mi. Ścisłego rozgraniczenia pojęć kopalin i minerałów uży tecznych oraz sikał płonnych nie da się .przeprowadzić; gdyż ta sama skała może być w jednym przypadku kopaliną użyteczną, w innym zaś skałą płonną. Talk n,p. niektóre odmiany łupku, które przy eksploatacji węgla kamiennego są skałą płonną, gdyż zanieczyszczają urobek, stają się kopaliną użyteczną, gdy się je oddzieli od węgla i zużyje jako materiał ceramiczny.

W miarę postępu techniki zmienia się również zakres pojęcia użyteczności minerałów. Węgiel kamienny, znany od wieków, nie był przez długi czas uważany za -użyteczny. Wynalezienie maszyny -parowej i rozwój techniki hutniczej uczyniły z węgla „chleb dla .przemysłu’’. Podobnie ropa naftowa dopiero od czasu wynalezienia przez Ignacego Łukasiewicza w 1853 r. sposobu jej destylacji stała się minerałem w pełni użytecznym.

Nagromadzenie minerału użytecznego wśród skał płonnych nazywa się złożem kopaliny użytecznej.

Ze względu na ilość i jakość minerału użytecznego zawartego w złożu wartość złoża może być różna. Znaczenie gospodarcze i wartość przemysłowa mają tylko te zł<?ża,~które_.^lŚQiógą‘by6'ete3-ploatcweiie z 'Korzyścią ekonomfcZHą,"to 'znaczy gdy wartość wy-^-

dobytego minerału jest wyższa niż koszty związane z jego wydobyciem. Złoża takie nazywają sit; złożami przemysłowymi.

jest t<> jednak pojęcie względne, uzależniono od postępu technicznego i stosunków ekonomicznych. Dzięki bowiem ciągłemu -postępowi nauki i techniki oraz udoskonalaniu organizacji pracy eksploatacja złóż staje się coraz łatwiejsza, a koszt wydobycia, pomimo wzrostu płac robotniczych, maleje. Również dzięki ulepszaniu sposobów oddzielania minerałów użytecznych od składników płonnych, czyli dzięki wzbogacaniu, złoża u-bogie, których eksploatacja dawniej nie była -opłacalna, mogą być pbecnie z korzyścią eksploatowane, stają się więc złożami przemysłowymi.

Tak samo przedstawia się sprawa z głębokością zalegania złóż. W miarę rozwoju techniki są uważane za -dostępne, a więc -przemysłowe, złoża zalegające na coraz większej głębokości.

Dawniej, gdy brak było urządzeń, wentylacyjnych, gór-nik mógł pracować tylko na niedużych .głębokościach ze wz-ględu na wzrost temperatury wraz ze wzrostem -głębokości. Obecnie, dzięki zastosowaniu nowoczesnych wentylatorów, głębokość eksploatacji węgla kamiennego przekracza już 1200 -m, a rud nawet 25-00 m. Najgłębsza na świecie -kopalnia, znajdująca się w Indiach, w złotohoś-nych złożach Kolar sięga cło 3100 m w głąib ziemi. Niewątpliwie w przyszłości górnik zejdzie jeszcze głębiej es eksploatacją złóż, a wskutek tego powiększą się zasoby złóż przemysłowych kopalin użytecznych.

5).2. Podział złóż kopalin użytecznych

Podział złóż kopalin użytecznych m-oże być różny, zależnie od ,tego, do jakich celów ma służyć. Dla celów gospodarczych najistotniejszy jest -podział według rodzaju minerału użytecznego zawartego w złożu, np. złoża kamiennego, soli, rud it-p. W geologii najważniejszy jest -podział złóż według. sposobu ich powstania, 1:o jest podział -na złoża magma tyczne, osadowe i przeobrażone. Z górniczego zaś (punktu widzenia najważniejszy jest podział złóż według ich -kształtu, gdyż od kształtu złoża zależy sposób ich eksploatacji,,-'

Według kształtu dzielą się złoża na pokłady, żyły, gniazda, oraz złoża okruchowe.

Pokład jest to złoże osadowe, które tworzy warstwę kopaliny, użytecznej wśród warstw innych skał osadowych tej samej lor-macji geologicznej, zalegającą zgodnie z ogólnym układem wszystkich warstw.

Pokłady "zajmują niejednokrotnie bardzo znaczną powierzchnię, przy ozy-m grubość ich w stosunku do wielkości tej powie-