CCI2013111216

Wcielanie dominacji 43

ności, umiejscowionej po stronie tego, co zewnętrzne, oficjalne, publiczne, prawe, suche, wysokie, należy spełnianie czynów szybkich, niebezpiecznych i spektakularnych (jak poderżnięcie gardła bykowi, orka i żniwa, nie mówiącjuż o zabijaniu i wojnie), naznaczonych odstępstwem od zwyczajowego, codziennego biegu życia. Kobietom, przeciwnie, z powodów „mitycznych" sytuujących je po stronie wewnętrznego, mokrego, niskiego, nieprawego powierzane są prace domowe, prace ze sfery prywatnej - „niewidzialne", zakryte, nie przynoszące zaszczytu, jak opieka nad dziećmi i zwierzętami, wszystkie prace mąjące związek z wodą, sianem, trawą, zielenią (zwózka siana, praca w ogrodzie), drzewami, mlekiem, prace monotonne, „brudne" i upokarzające. Przypisanie kobiet do skończonego świata przestrzeni wiejskiej, domu, a także języka i narzędzi, które niosą w sobie odwołania do niewer-balizowanego porządku, powoduje, że kobiety, mogą stać się jedynie tym, kim są, co stanowi - w ich własnych oczach - potwierdzenie naturalnego powołania do tego, co niskie, nieważne, małe, powierzchowne. Są więc skazane na potwierdzanie, w każdym prawie momencie, pozorów naturalnego fundamentu umniejszonej tożsamości, która jest im społecznie przypisana. Tak więc to kobiety wykonują większość długotrwałych, niewdzięcznych i drobiazgowych prac związanych ze zbieractwem (korzeni, oliwek, chrustu), których uzbrojeni w kije lub siekiery mężczyźni nie podejmują. To one są oddelegowane do prozaicznych, codziennych prac związanych z ekonomią domową, gdyż - jak się zdaje - znajdują upodobanie w drobiazgowości, małostkowości kalkulowania, wymianach i interesach, które honor męski nakazuje ignorować. (Z dzieciństwa zapamiętałem taki oto obraz: rankiem mężczyźni zabierają się do zabicia świni, co zwykle czynili w sposób dość ostentacyjny - duży nóż, rozlana krew, skowyt uciekającego zwierzęcia; natomiast cale popołudnie, czasem aż do następnego dnia, spędzają na grze w karty, przerywając jedynie po to, by podnieść zbyt ciężki dla kobiet kociołek, podczas gdy one uwijają się jak w ukropie, wiele godzin pra-dłjąc przy wyrobie kiełbas, kaszanek i pasztetów). Mężczyźni (I same kobiety) nie zdają sobie sprawy, że logika dominacji narzuca kobietom zarówno nakazywaną przez moralność cnotę, jak też inne cechy, które dominujący imputują ich naturze, takie jak na przykład negatywnie wartościowaną przebiegłość lub ocenianą wyżej intuicję.

Szczególna forma świadomości grupy zdominowanej, jaką jest kobieca intuicja, nie daje się oddzielić od obiektywnej i subiektywnej podległości, która zachęca lub przymusza do wzmożonej czujności I nadzoru, koncentracji uwagi i oczekiwań, tak koniecznych w celu wyprzedzenia pragnień lub wyczucia braku zgody na coś. W wielu pracach badawczych opisano już wyjątkową przenikliwość grup zdominowanych, zwłaszcza kobiet (jeszcze silniej cechującą kobiety zdominowane niejako podwójnie czy potrójnie, jak Czarne służące, o których pisała Judith Rollins w Between Women). Większa wrażliwość na sygnały niewerbalne (szczególnie ton głosu) powoduje, że potrafią one lepiej niż mężczyźni rozpoznawać nie podlegające werbalizacji emocje i rozszyfrować treści zawarte „między wierszami" rozmowy⁴⁷. Z kolei eksperyment przeprowadzony przez dwójkę badaczy holenderskich wskazał, że kobiety, opowiadając o swoim mężu, są w stanie podać wiele szczegółów, podczas gdy mężczyźni opisują swoje żony przy użyciu stereotypów „kobiety w ogóle"⁴⁸. Ci sami autorzy sugerują, że w przypadku homoseksualistów wychowywanych jak osoby heteroseksualne następuje interioryzacja dominującego punktu widzenia i w efekcie ów punkt widzenia jest stosowany do postrzegania samego siebie (doprowadząjąc do poznawczej niezgodności i niespójności samooceny oraz do powstania szczególnej przenikliwości), tak że rozumieją oni punkt widzenia dominujących, podczas gdy ci ostatni nie mogą pojąć punktu widzenia zdominowanych.

Kobiety symbolicznie skazane na powściągliwość, dys-krecję, a nawet wycofanie z pozycji władzy, muszą więc uzbroić

" For. W.N. Thompson, Quantitatiue Research in PublicAddress and Com-munication, Random House, Mew York 1967, s. 47-48.

Por. A. Van Stoik, C. Wouters, Power Changes and Self-Respect: a Com-parison of Two Cases of Established-Outsiders Relations, „Theory, Cul-ture and Society" 19Ó7, t. 4, nr 2-3, s. 477-488.