Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (80)

nik sprawności gleby przyjmuje się obecność szczawika zajęczego lub przynajmniej roślin charakterystycznych dla wiosennego aspektu buczyn. Cięcia te powinny w miarę możliwości zastąpić zaniedbania wynikające z niewykonywania trzebieży.

Usunięciu podlegają drzewa złej jakości z drzewostanu głównego, nawet za cenę przerwania zwarcia pułapu koron. Ogólnie jednak intensywność cięć przygotowawczych odpowiada intensywności trzebieży, a drzewa po wykonanym zabiegu powinny się lekko stykać gałęziami. Pozostawia się drzewostan podrzędny (drzewa opanowane) jako osłonę gleby.

Nalot, który pojawia się w okresie przygotowawczym, pozostawiamy nie wykonując zasadniczo cięć odsłaniających. Jeżeli wystąpi on w miejscach trudnych do odnowienia, wymagane jest wówczas delikatne przerzedzenie drzewostanu.

W roku oczekiwanego, dobrego urodzaju nasion, gdy kwitnienie buka zapowiada obfitość bukwi, należy zaplanować cięcia, a latem przy pełnym ulistnieniu wyznaczyć je. Cięcia obsiewem wykonuje się jesienią (przed nastaniem silnych mrozów) w zasadzie jeden raz po opadnięciu nasion (choć w praktyce różne przyczyny wymagają ich powtórzenia), lub zimą przy dość grubej pokrywie śniegu. Drzewostan przerzedza się równomiernie na całej powierzchni objętej planem cięć, usuwając głównie drzewa opanowane, krzewy, a także pojedyncze drzewa z drzewostanu głównego.

Intensywność cięć obsiewnych określana jest w różny sposób. We Francji usuwa się 25-30% masy drzewostanu i pozostawia w przeciętnych warunkach około 175 drzew na 1 hektarze powierzchni odnowieniowej (Troup 1966). Niektórzy autorzy zalecają, aby po cięciu wskaźnik zadrzewienia osiągnął wartość 0,6-0,7 (Bernadzki 1974), bądź też zwarcie powinno być takie, aby drzewa przy wietrze stykały się gałęziami. Zmniejszenie zwarcia, a zatem poprawa warunków świetlnych ma umożliwić egzystencję nalotu przez 3 lata. W tym okresie zwarcie może zmienić się w takim stopniu, aby istniały warunki do ponownego obsiewu, gdy poprzedni z pewnych przyczyn zawiódł. Zazwyczaj wiąże się to z dużą ilością nasion płonnych lub szkodami wyrządzonymi przez spóźnione przymrozki.

Jeżeli gleba w roku nasiennym nie jest przystosowana do przyjęcia nasion (gruba warstwa liści), konieczne jest jej przygotowanie przez wykorzystanie sprzętu mechanicznego (jeże, brony leśne, glebogryzarka).

Pierwsze cięcie odsłaniające wykonuje się zimą trzeciego roku po obsiewie. Na uboższych siedliskach cięcie to można przeprowadzić w dwa lata po obsiewie. W roku następnym po obsiewie cięć nie należy wykonywać, gdyż jednoroczne siewki buka są bardzo wrażliwe na uszkodzenia przy obalaniu i zrywce drzew (Bezaćinsky 1969). Następne cięcia odsłaniające powtarza się i lokalizuje zależnie od potrzeb odnowienia (ocenić należy pączki, układ gałęzi, liście), a także od możliwości zrywki drewna. Cięcia te powinny być ostrożne i stopniowe. W naszych warunkach liczba cięć odsłaniających wynosi 3 (rzadkiej 4) i wykonuje się je co 3-5 lat. Drzewa o dużych koronach należy usuwać wcześniej, aby uniknąć dużych szkód wśród nalotu i podrostu.

Cięcie uprzątające nie może być opóźnione; samotnie stojące buki mogą bowiem ulegać zgorzeli słonecznej, a szkody w odnowieniu stają się większe, gdy podrost jest bardziej wyrośnięty. Orientacyjnie przyjmuje się, że cięcie uprzątające następuje po około 15-20 latach od cięcia obsiewnego i osiągnięciu przez odnowienie wysokości około 1 m. Masa drewna pozyskana w jednym cięciu odsłaniającym lub cięciu uprzątającym nie powinna przekraczać 80-100 m³/ha, gdyż większy rozmiar cięć powoduje znaczny wzrost szkód w odnowieniach (Bemadzki 1974). Całkowicie odsłonięte podrosty (młodniki) przyrastają bardzo szybko na wysokość, ale można w odpowiednich warunkach świetlnych (większe luki) wprowadzić wśród nich domieszkę gatunków światłożądnych (sosna, modrzew, dąb, jesion). Domieszki znoszące ocienienie, jak: jodła, świerk, jedlica, jawor, wprowadza się w fazie pierwszych cięć odsłaniających.

W drzewostanach mieszanych dębowo-bukowych i bukowych z udziałem dębu i (lub) jodły większą przydatność wykazuje rębnia gniazdowa częściowa (Jaworski 1990) (według „Zasad hodowli lasu” rębnia Ile z osłoną na gniazdach), zaś w wielogatunkowych z różnym udziałem buka, jodły i świerka rębnia stopniowa gniazdowa udoskonalona.

Zasady odnawiania drzewostanów dębowo-buko-wych przy zastosowaniu rębni gniazdowej częściowej

W pierwszym etapie stosowania tej rębni dążymy do odnawiania dębu na gniazdach, a w drugim buka między gniazdami. Postępowanie hodowlane rozpoczynamy od wyznaczenia w terenie gniazd, uwzględniając przy tym istniejące odnowienia dębu i rozmieszczenie drzew nasiennych (Bemadzki 1974).

Jeżeli nalot i podrost występują w ilości zapewniającej pożądany udział dębu w odnawianym drzewostanie, to — zależnie od stopnia zwarcia drzewostanu i rozwoju odnowienia — wykonujemy na gniazdach jedno lub dwa cięcia odsłaniające i cięcie uprzątające. Po osiągnięciu przez podrost wysokości biologicznego zabezpieczenia, tj. około 1,5 m, przystępujemy do odnowienia buka między gniazdami.

W przypadku braku odnowień dębu lub ich niezadowalającej ilości, a wystarczającego udziału drzew nasiennych na wyznaczonych gniazdach po wcześniejszym przygotowaniu gleby, w roku dobrego urodzaju, wykonujemy cięcia obsiewne. Stosownie do potrzeb rozwijającego się odnowienia wykonujemy cięcia odsłaniające i po 6-8(10) latach od obsiewu cięcia uprzątające, po których następuje odnowienie buka.

W drzewostanach, w których brak odnowienia naturalnego, a udział starych dębów nie zabezpiecza go w dostatecznym stopniu, konieczne jest odnowienie sztuczne. W takich sytuacjach najwcześniej wykonujemy cięcie zupełne na gniazdach i odnawiamy je dębem. Wielkość gniazd powinna wówczas zapewnić