Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (93)

IDU

XVII. BRZOZA OMSZONA — Betula pubescens Ehrh.

1. Występowanie

Osiąga na północy 69-71° szerokości geograficznej, nie występuje na południe od Alp i Karpat (ryc. 32). W górach rośnie wyżej niż brzoza brodawkowata: w Alpach centralnych do 2100 m npm, a w dolinie śródalpejskiej Wallis do 2210 m npm (Materiały ETH).

Optymalne warunki znajduje w północnej części Rosji, Finlandii i na wybrzeżu Morza Białego. W Polsce występuje na obszarze całego kraju. Biorąc pod uwagę zasięg pionowy, brzoza omszona sięga bezsprzecznie wyżej niż brzoza brodawkowata. Dotyczy to w zasadzie podgatunku B. pubescens subsp. car-patica (W. et. K.) Koch. W Wysokich Tatrach rośnie nad Morskim Okiem i na Siedmiu Granatach (1740 m npm). W Sudetach pojawia się w pasie między 1045 a 1500 m npm. Dolna granica tego podgatunku znajduje się na wysokości około 1000 m npm (Browicz 1979).

2. Wymagania siedliskowe

Klimat

Brzoza omszona ma jeszcze mniejsze wymagania klimatyczne niż brzoza brodawkowata (Materiały ETH).

Światło

Znosi niewielkie ocienienie i utrzymuje się nawet pod okapem drzewostanu złożonego z drzew innych gatunków, jeżeli nie tworzą one zbyt dużego zwarcia (Zarzycki 1979). Podobnie jak np. dąb szypułkowy i jesion, najlepiej rośnie jednak w pełnym świetle.

Temperatura

Jest mniej wymagająca od brzozy brodawkowatej pod względem ciepła, należy do gatunków mrozoodpomych.

Wilgotność

Wymaga trochę większej wilgotności powietrza niż brzoza brodawkowata, nie występuje na terenach o suchym powietrzu (Materiały ETH).

Gleba

Gatunek ten rośnie zazwyczaj na glebach torfowych i mineralno-torfowych, umiarkowanie ubogich. Znosi dobrze podtapianie (m.in. dzięki przestworom powietrznym w zewnętrznej warstwie korzeni). Najlepszy wzrost wykazuje jednak na siedliskach nie zabagnionych. Pod względem troficznym ma wymagania zbliżone do brzozy brodawkowatej, lecz nie rośnie na glebach suchych, gdzie brzoza brodawkowata jeszcze wzrasta (ryc. 22) (Zarzycki 1979).

Siedliskowe typy lasy

Rośnie ona przeważnie na takich samych siedliskach jak olsza czarna (patrz też brzoza brodawkowata i olsza czarna).

Zagrożenia abiotyczne

Patrz brzoza brodawkowata.

Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe

Mniejsza rola brzozy omszonej i jej rzadsze występowanie spowodowały, że badaniom i ocenie przydatności tego gatunku w strefach przemysłowych poświęcono mniej uwagi. W opracowaniu Akkermanna uznana została za gatunek wrażliwy (grupa II) na działanie SO2 (tab. 6).

Stopień uszkodzeń drzew w rejonach przemysłowych pozwala zaliczyć brzozę omszoną do gatunków odpornych i dlatego zalecana jest na wilgotniejsze siedliska (Greszta 1987, Zasady hodowli lasu 1988).

Zamieranie

Na terenie naszego kraju obserwuje się zamieranie brzóz. Symptomy choroby to żółknięcie końców liści i ich przedwczesny opad, zamieranie gałęzi i redukcja koron. Są one powodowane różnymi czynnikami zależnie od sytuacji. Za główne przyczyny uznaje się: zaburzenie warunków wodnych, niedobór opadów i za-bagnienie. Na terenach zabagnionych brzoza wypada na skutek utrudnionego oddychania korzeni (Oszako 1989).

Wzrost i produkcyjność oraz odnawianie — patrz brzoza brodawkowata.