choroszy5

125

125

Rys. 5.40. Uchwyt samocentrujący z wysuwanymi kolkami

Jeśli powierzchnia cylindryczna przedmiotu stanowi bazę stykową pomocniczą, tj. taką, która pozbawia przedmiot dwóch lub jednego stopnia swobody, to najczęściej używamy do ustalania kia konika (rys. 5.43a) lub trzpienia ustawczego (rys. 5.43b). Są one szczególnie pomocne w ustalaniu powierzchniami cylindrycznymi wówczas, kiedy należy usunąć element ustalający, aby umożliwić obróbkę powierzchni będącej bazą. W takich przypadkach stosuje się elementy, które pod naciskiem narzędzia wyco-

rują się poza powierzchnię obrabianą, a następnie wracają za wycofującym się narzędziem (rys. 5.44).

Inaczej opracowano elementy ustalające, zwane też osiującymi lub centrującymi, gdy powierzchnia cylindryczna przedmiotu jest powierzchnią obrobioną. Tu posługu

Rys. 5.42. Urządzenie samocentrujące z wysuwanymi szczękami

jemy się trzpieniami stałymi albo mechanizmami samoosiującymi w postaci trzpieni rozprężnych.

Trzpienie tokarskie stałe (rys. 5.45) służą do ustalania i mocowania przedmiotów, które mają otwory wykonane w klasach S6, H6. H7 i G6. Mają one stożkową powierzchnię zewnętrzną o zbieżności 1:1000 do 1:5000. Mimo tej zbieżności trzpienie stałe zapewniają zetknięcie z powierzchnią otworu nie na jego krawędzi, ale - w wyniku odkształceń sprężystych - na pewnej długości rys. 5.46). Zabieranie przedmiotu następu-