choroszy'7

277

walcowości lub okrągłości), podczas gdy dokładność wymiarowa (np. odległość zabielanej powierzchni od innej powierzchni przedmiotu) odgrywa zazwyczaj drugorzędną rolę.

Obróbkę wałów gładkich wykonuje się na specjalnych obrabiarkach, zwanych ob-taczarkami lub łuszczarkami. Obrabiarki takie mają dwie wirujące głowice nożowe, z których jedna jest przeznaczona do obróbki zgrubnej, a druga do kształtującej. Wałek jest umieszczony i zamocowany w przesuwnych wózkach, które nadają mu posuw. Ob-taczarki stanowią zwykle wyposażenie hut, a bardzo rzadko spotyka się je w innego typu zakładach. Bardzo dokładne wałki podlegają jeszcze dalszej obróbce i są szlifowane najczęściej na szlifierkach bezkłowych.

Pożądane właściwości otrzymuje się również metodą obróbki cieplnej. Obróbkę cieplną wykonuje się w celu usunięcia naprężeń wewnętrznych lub skutków zgniotu, powstałych podczas obróbki skrawaniem, oraz zmiany struktury i właściwości fizycznych przedmiotu, takich jak twardość czy wytrzymałość. Operacje obróbki cieplnej dotyczące usunięcia naprężeń wewnętrznych lub zgniotu wykonuje się w procesach obróbki bardzo dokładnych części maszyn, takich jak śruby pociągowe czy wrzeciona. W takich przypadkach na początku procesu lub po obróbce zgrubnej przeprowadza się normalizowanie w celu usunięcia naprężeń powstałych podczas kucia lub walcowania.

Do operacji zmieniających strukturę i właściwości fizyczne przedmiotu należy przede wszystkim nawęglanie i hartowanie. Jak już wspomniano w punkcie 9, przeprowadza się je dopiero po obróbce kształtującej, która pozostawia już tylko naddatek na szlifowanie i obróbkę bardzo dokładną. Nawęglanie zwiększa odporność na ścieranie. Stosunkowo duża grubość warstwy utwardzonej zabezpiecza przed wgnieceniem strefy dyfuzyjnej w bardziej miękkie podłoże. Przedmioty nawęglonc wykazują znaczne zwiększenie wytrzymałości zmęczeniowej, dzięki bardzo korzystnemu rozkładowi naprężeń hartowniczych, które powodują powstanie naprężeń ściskających w warstwie nawę-glonej. Nie zawsze cały przedmiot może być poddany nawęgleniu. Jeżeli niektóre powierzchnie (gwinty, drobne uzębienia itp.) ze względu na niebezpieczeństwo przewęglenia na wskroś powinny pozostać miękkie, to należy stosować różne środki ochronne. Jednym ze sposobów jest pokrycie warstwą elektrolitycznie nałożonej miedzi powierzchni, które nie powinny być utwardzone. Aby umożliwić dyfuzję do powierzchni, które mają być utwardzone, albo woskuje się je przed miedziowaniem (i w ten sposób chroni przed nim), albo za pomocą szlifowania usuwa się z nich warstwę miedzi. Innym sposobem ochrony przed nawęglaniem jest pokrycie powierzchni nie utwardzonych pastą ochronną. Pasty te są wprawdzie tanie, ale ze względu na pękanie nie zapewniają zbyt dobrej ochrony przed dyfuzją. Pewnym, ale nie zawsze najtańszym sposobem, jest zeskrawa-nie nawęgloncj warstwy. Naddatek na zdjęcie powinien być równy przewidywanej grubości nawęglania plus 1 mm na stronę. Sam zabieg wykonuje się po nawęgleniu, ale jeszcze przed hartowaniem. Sposób ten stosuje się zwykle w małej produkcji. W produkcji masowej bywa stosowane też odpuszczanie indukcyjne po hartowaniu nawęglo-nych powierzchni.