CIMG3239

229

228

229

228

zarazem atrakcyjnie: J...I postanowiłem od dawna li w czyn wprowadzić i nie wracać do Wioch ta sa^H*** okrężną obrać i ciekawość widokiem najpiękniej nasycić, przy tym wiedzę i doświadczenie w sprawach J?" S a przede wszystkim podróżując po wielu krajach heretydS! ^ się tyczy naszej Świętej Religii Katolickiej, aby móc wtei znajomością rzeczy się wypowiadać".    '^matei® ft

Jednych podróże pociągały, innych raczej zmuszały dotegookol^ ności. „Opuściłem Anglię w tym nieszczęśliwym czasie, gdy uczt?’ uważano za zbrodnię, religię za przesąd, lojalność za zdradę, &£ poddani rządzili, słudzy panowali i żaden szlachcic nie był niczego, co posiadał; najmniejsze podejrzenie o niechęć do ostat^, ustanowionej Rzeczypospolitej wystarczyło, by zagrozić konfisl* dóbr, jedynym bowiem działającym prawem było prawo miecza. Tjb stan spraw do tego stopnia zmienił oblicze ojczyzny, że żyć tu zdawft się gorsze od banicji, co spowodowało, że wielu z naszej młodzieży (zwłaszcza ci, których rodziny pozostały wierne śp. Królowi) ruszyb w podrói Ja wśród nich". Tak zaczyna swój pamiętnik z podroży i John Reresby, angielski rojalista, który wyjechał z kraju w kwietniu 1M7, a wrócił w styczniu 1657. Mowa oczywiście o Republice flub jak wolą inni: bezkrólewiu) w Anglii po obaleniu rządów Karola I i o stosunku władzy do rojalistów.

Pół wieku wcześniej hugenota Henn książę Rohan wyruszył do Jerozolimy „nie z przesądu, jak większość tych, co tam jadą*, a z powodu pokoju, kiedy właściwie nie miał co robić „dla zabicia czasu i obejrzenia rozmaitych krajów i ludów". Mniej poważnie, ale też dh wykorzystania leniwego czasu pokoju wyruszył w swą młodzieńczą podróż przyszły marszałek Annę Franęois de Bassompierre.

Nie ukrywają zapału do podróży liczni pamiętnikarze, z których dziel gęsto tu korzystam, a wielu z nich potrafiło dorobić do swoich upodobali teorię. Zanim osłabł ruch pielgrzymów do Ziemi świętej, rozpoczęły śf pielgrzymki do skarbnicy kultury i sztuki starożytnej za którą uznano j Italię. Oba te prądy zbiegają się i łączą; niekiedy dopiero typ zainteresowań przejawiony na miejscu pozwala zaliczyć turystę do określonej grupy. Jak zobaczymy dalej, we Włoszech nie sposób interesować sę wszystkim; w każdym razie nie potrafiono tego wówczas. Ów zapal do podróżowania wynika często z potrzeby ucieczki. Ucieczki .od tego wszystkiego', od codzienności lub szczególnej sytuacji w domu -zjawisk zbyt powszednich, by je tu właśnie szczegółowo omawiać Ogólna Jednak, od schyłku XVI wieku podróż zagraniczna staje się zwornikiem, ukoronowaniem młodzieńczej edukacji. Czy trzeba wyjai-

y _ni_ą zafascynowani? Wróćmy do jednego V *    który zostanie kiedyś marszałkiem Bas-

się ze sporą grupą francuskiej szlachty w Loreto. Cel ^ Domek Matki Boskiej - wówczas był już tylko zwykłym ^ po Włoszech, obok Mediolanu, Florencji, Rzymu, ludzie tam właśnie zebrani postanowili udać się cesatskie na wojnę z Tutkami Jeśli nawet ochota wkrótce i³^ charakterystyczna to postawa ostatnich błędnych rozrywki to w Grand Tour, to w pielgrzymce, to jjTy wojaczce. Sam Bassompierre pozostał wiemy tej myśli. To jjjijy przykład młodego szlachcica, dla którego podróż jest roz-*iązaniem problemu; jak żyć, gdy szpada nie ma zatrudnienia.

U postać jakby z Trzech muszkieterów jest jednak reprezentatywna jy^codla niektórych krajów i środowisk. W Polsce, jakkolwiek nie brakło chętnych do służby wojskowej, nie wywodzili się oni z tych środowisk, które wysyłały chłopców w podróż zagraniczną. Trudno także szukać Bissompierre'óww Anglii, choć mnóstwo ich było w Szkocji do połowy KW wieku.

Częśaej niż chciałby się do tegp, przyznać, turystę gnała po prostu Działała w tym kierunku rosnąca lawinowo literatura tajoznawcza, a już w połowie XVI stulecia odległe nawet kraje Europy nie byty dUT ludzi oświeconych tak niezwykłą egzotyką jak dla pierwszych omawianych w tej książce podróżnych, rówieśników Marcina Lutra czy Erazma z Rotterdamu. Niektóre trasy były już wówczas doskonale wyjeżdżone: wzdłuż Renu, przez przełęcze alpejskie do Włoch, do Rzymu, do Composteli w Hiszpanii, między francuskimi czy niemieckimi uniwersytetami. Wiedząc, czego oczekiwać, (wyszły turysta chciał tego sam zaznać. Sam fakt, że dopiero podróż bywa powodem spisywania pamiętnika wskazuje, jak dalece była 8°dna pamięci i uwagi potomnych. Dla wielu podróż mogła być dogodną formą usunięcia się z widoku, swoistej czasowej emigracji, czasem z dworu, a czasem - masowo w przypadku katolików i rojalistów angielskich w czasie wojny domowej i republiki - z kraju. Ambitnemu szlachcicowi dłuższy wyjazd pozwalał uzupełnić wykształcenie niezbędne dla wojskowego i męża stanu wówczas, gdy w kraju nie nadarzała się okazja zaszczytnej służby.

Na koniec motyw przedstawiony najprościej przez Bartłomieja Sastrowa: J...1 ponieważ w tym czasie wypadły ferie ^w moołem obejrzeć ile trzeba. Alzację, żyzna winem i Tctobnych Jast zamków, miasteczek i targów, margrabiego Badem,.

biskupów, brabtów. • W ^{miasto BłUyle}* ^{Ł r}-