CIMG3349 (2)

Dopiero później katedry i kościoły we Francji (a także budowle takie w innych krajach) przestają być dziełami anonimowymi, a ówczesne kroniki przekazują potomności imiona ich twórców. Imiona te są również niekiedy uwiecznione w samych architektonicznych dziełach mistrzów przez ich wyrycie w posadzce świątyni. Nie znamy jednak tych imion zbyt wiele, a i wiadomości o życiu i działalności twórców architektury gotyku są skąpe.

Wiemy jednak dziś, na przykład, że wzniesiony przed połową XII wieku kościół w Saint Denis koło Paryża, w którym po raz pierwszy zastosowano gotycki system budowania, został później przebudowany również w tym stylu według planów Pierrea de Montereau. Ten sam mistrz prowadził w Paryżu budową Sainte Chapelle - pałacowej kaplicy króla Ludwika Świętego oraz budowę sławnej katedry Notre-Dame. Wiadomo także, że głównym budowniczym katedry w Amiens był Robert de Luzarches. zaś budową koronacyjnej świątyni królów francuskich, wspanialej katedry w Reims. „najszlachetniejszej pomiędzy wszystkimi kościołami Francji" (jak ją z czcią i zachwytem nazywali współcześni), w ciągu stu lat jej wznoszenia kierowało kolejno pięciu architektów. Byli to: Jean d'Orbais. ean Le Loup. Gaucher de Reims, Ber-

nard de Soissons i Robert de Coucy. Ze wszystkich znanych obecnie autora kich inskrypcji¹¹ we francuskich katedrach gotyckich, najokazalej wyglądała ta, którą wyryto na podmurowaniu po-ludniowej części transeptu¹² paryskiej Notre-Dame. Inskrypcja ta ma bowiem aż osiem metrów długości, głosząc odpowiednio dużymi literami, kto był twórcą transeptu: „Mistrz Jean de Cheł* les rozpoczął tu pracę drugiego dnia miesiąca lutego 1258”. Odnotowując ten fakt, francuski współczesny znawca budownictwa średniowiecznego, a zwłaszcza budownictwa francuskich ka-. tedr gotyckich, Jean Gimpel, zapytuje retorycznie w swojej książce „Les Bat-tisseurs de cathedrales” („Budowniczowie katedr”): „Któryż architekt z XIX lub XX wieku dostąpił zaszczytu, aby jego imię wypisano w tak godny sposób na budowli będącej dziełem jego rąk?” Żarliwy entuzjazm dla budowy wspomnianych katedr zrodził się w drugim trzydziestoleciu XII wieku. Katedrę w Sens zaczęto budować w roku 1133, katedrę w Noyon-w roku 1151, katedrę w Laon - w roku 1160, a katedrę Notre--Dame w Paryżu - w roku 1163. Swój zaś zenit osiągnął ów zapał w ostatnim trzydziestoleciu tegoż wieku i w pierwszych trzech dziesiątkach lat następnego: katedrę w Bourges zaczęto budować w roku 1192, katedrę w Chartres - dwa

El później, katedrę w Rouen - w roku iw katedrę w Reims - w roku 1217, [atedrę w Amiens - w roku 1221, a katedrę w Beauvais, zaplanowaną w roku 1225, zaczęto wznosić dopiero dwadzie-j_cj_a dwa lata później, w roku 1247. Religijnego uniesienia, entuzjazmu i ipalu do budowy tych świątyń starczyło jeszcze na następne trzydziestolecie, '{©pozwoliło na wzniesienie ich zrębów, później zaangażowanie się w budowanie „na chwałę bożą” stopniowo słabło, prace w tym zakresie kontynuowano jeszcze w ostatnim trzydziestoleciu XIII wieku i początkach wieku XIV, jednak coraz mniej aktywnie. Bezpośrednim powodem ich przerwania stała się Wojna Stuletnia¹³, ale były też i głębsze tego przyczyny. Po zakończeniu wspomnianej wojny podjęto wprawdzie próby kontynuacji budowy owych wspaniałych świątyń, jednakże żadna z nich nie została całkowicie ukończona.

Dlaczego większość z nich, to obiekty zadziwiające swoim ogromem, umożliwiającym pomieszczenie w każdej takiej świątyni całej ludności miasta, które obsługiwała i zdobiła? Wspomniany uprzednio J. Gimpel tłumaczy to specyficzną mentalnością średniowiecznego mieszczaństwa. Było ono nie tylko przepojone żarliwością religijną, ale również ożywione fanatycznym wprost patriotyzmem lokalnym. Wymógłszy swoje prawa na panach feudalnych, pragnęło, aby wyrazem i świadectwem jego dumy i radości z tego powodu były kościoły jego miast. Nic me mogło być dla niego dostatecznie wielkie i wspaniałe, stąd te wielkie rozmiary świątyń i bogactwo ich ukształtowania. Mieszczanie pragnęli, aby na przybywających do ich miast cudzoziemcach robiła silne wrażenie hojność, z jaką kościoły rozbudowywano i ozdabiano.

Młode mieszczańskie społeczeństwo średniowieczne zostało w swoim entuzjazmie porwane duchem swoistego „rekordu świata”, wznosząc świątynie coraz wyżej i wyżej. Rekord ten należał najpierw do paryskiej Notre-Dame, której sklepienia rozpięte są na wysokości 35 metrów, później prześciga ją katedra w Chartres, osiągając wysokość naw równą 36,55 metra. Katedra w Reims zostaje wzniesiona na wysokość 37,95 metra, katedra w Amiens-na wysokość 42,3 metra, a chór nieukończo-nej katedry w Beauvais - na wysokość aż 48 metrów.Katedra w Amiens, zajmująca powierzchnię7700 m², pozwalała dziesięciu tysiącom mieszkańców tego miasta uczestniczyć równocześnie w nabożeństwie.

Plany i kosztorysy francuskich katedr gotyckich były sporządzone przez specjalistów w tym zakresie - architektów, którzy wówczas, w średniowieczu

139