domagala006

Rozdział II

Instytucjonalno-prawne ramy procesu integracyjnego w okresie przedakcesyjnym

Realizacji strategicznego celu polityki zagranicznej Polski służyła budowa formalnych powiązań z Unią Europejską. Było to konieczne, aby ewentualne przemiany w środowisku międzynarodowym jak najmniej negatywnie wpłynęły na proces dochodzenia do członkostwa. Procesy dostosowawcze, wzajemne kontakty, a także formułowanie oczekiwań musiały zachodzić w określonych ramach prawnych i instytucjonalnych. Ich inną ważną funkcją było wypracowanie mechanizmów wskazujących odpowiedni kierunek zmian oraz ułatwiających zarządzanie procesem integracyjnym.

Permanentny nacisk dyplomacji polskiej na Wspólnotę, wielokrotnie domagającej się od UE wiążących decyzji w sprawie poszerzenia, w tym przedstawienia kalendarza uzyskiwania statusu członka Unii, z czasem zaczął przynosić efekty. Aktywność Wspólnoty i jej członków znaczona była przede wszystkim dokumentami, które sprawiały, że poszerzenie stawało się coraz bardziej realne. Każdy z nich wywoływał określoną instytucjonalną reakcję ze strony polskiej. Ponadto każdy z nich rodził w państwach kandydujących albo nadzieje, albo rozczarowanie, albo zmienną w czasie kombinację nastrojów pozytywnych i negatywnych. Biorąc pod uwagę wyżej wymienione uwarunkowania, w niniejszym rozdziale analizie poddane zostaną zwłaszcza:

■    Układ Europejski o stowarzyszeniu Rzeczypospolitej Polskiej ze Wspólnotami Europejskimi;

• koncepcyjne i instytucjonalne przygotowanie Unii Europejskiej do poszerzenia;

■    struktury i instytucje tworzone przez stronę polską, służące realizacji Układu Europejskiego, integracji ze Wspólnotami i adaptacji unijnych rozwiązań.

Instytucjonalno-prawne ramy procesu integracyjnego... ^

1. Układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi: geneza i główne postanowienia

Układ Europejski odegrałistotną rolę we wzajemnym zbliżeniu Polski i Wspólnot (w sensie politycznym i ekonomicznym), a jego podpisanie stanowiło duży sukces polskiej dyplomacji. Realizacja postanowień umowy o stowarzyszeniu wydatnie wpłynęła na budowanie konkurencyjnej gospodarki rynkowej, komplementarnej z ekonomicznymi strukturami jednolitego rynku UE. Układ Europejski znacząco stymulował proces transformacji pojmowanej jako przyjęcie mechanizmów (prawnych, politycznych, ekonomicznych i społecznych) świata zachodniego.

1.1. Stosunki między Polską

a Wspólnotami Europejskimi do 1991 roku

W okresie rywalizacji Wschód-Zachód współpraca ekonomiczna między Polską a mającymi coraz większe znaczenie Wspólnotami Europejskimi natrafiała na duże trudności. W 1975 roku wygasły umowy dwustronne między Polską a członkami EWG. Polska nie uznawała EWG jako politycznego bytu, stąd odmawiała podpisania z nią umowy o współpracy gospodarczej. Oficjalnie proponowano, aby taka umowa została wynegocjowana i sygnowana w ramach kontaktów RWPG-EWG, jednak ta druga w zdecydowany sposób podważała podmiotowość praw-nomiędzynarodową RWPG i jej kompetencje do zawierania traktatów. Przełom we wzajemnych relacjach nastąpił w 1988 roku. Wtedy to przedstawiciele RPWG i EWG przyjęli Wspólną deklarację. Był to dokument polityczny, wskazujący na potrzebę intensyfikacji współpracy gospodarczej jako czynnika rozwoju społecznego i ekonomicznego¹. Deklaracja oznaczała normalizację wzajemnych stosunków (w tym uznania EWG jako podmiotu prawa międzynarodowego) i stanowiła wstęp do zawarcia umów handlowych między EWG a zainteresowanymi państwami.

Umowa o handlu i współpracy handlowej i gospodarczej między Polską a EWG została podpisana 19 września 1989 roku. Jej zasadniczym celem było stworzenie warunków umożliwiających przezwyciężenie funkcjonujących ograniczeń w wymianie i ułatwienie korzystnego dla obu stron rozwoju handlu. Najbardziej istotne postanowienia dla Polski to wyeliminowanie dyskryminacji wobec polskich towarów na rynku EWG przez zniesienie ograniczeń ilościowych oraz zacieśnienie współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej. Urnowa o handlu i współpracy handlowej i gospodarczej zawierała obietnicę wsparcia przez EWG przemian

E. Kawecka-Wyrzykowska, Stosunki Polski ze Wspólnotami Europejskimi od 1989 roku, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1997, s. 4-6.