�egna�ek2

242

Rozdział 9

SPRAWDZANIE I OCENIANIE WYNIKÓW PROCESU KSZTAŁCENIA

9.1. Istota i cele sprawdzania

W literatura pedagogicznej terminy „kontrola" i „sprawdzanie" mc są jedno¹ znacznie wyjaśnione. W przeszłości w podręcznikach z dydaktyki domino² wal termin kontrola, choć byl i obecnie jest równe/ utożsamiany zc sprawdzanjjjift Bogdan Nawroczyóski wszelkie działania nauczyciela, związane z przepytywaniem i jakimkolwiek egzaminowaniem uczniów z zamiarem ich oceniania za pomocą stopni, nazwa kontrolowaniem postępów uczniowskich^{3 4 5}. Autorki książki Jak kon-trałować oftgwęw uaiiów definiują kontrolę dydaktyczną następująco: ..Kontrola, czyli sprawdzane osiągnięć uczniów, pozwala stwierdzić, czy i w jakim stopniu uczniowie opanowali matenil programowy"⁶, a więc traktują te terminy jako tożsame. Podobnie jest w niektórych słownikach. Na przykład W Słowniku wyrazów obcych, wydanym przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe, pod hasłem „kontrola" może¹ my przeczytać następujące określenie; porównywanie stanu faktycznego z wymaganym, sprawdzenie, przegląd czego; nadzór nad kim lub nad czym. wgląd w co , i w Słowniku jpylta polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego podobnie, kontrola to: „Sprawdzanie, przegląd czego, skrupulatne badanie, rozpatrywanie czego, dochodzenie czego, wnikanie w co, nadzór nad czym, kim, wgląd w co”^{7 8}.

Ostatnio coraz częściej w różnego rodzaju opracowaniach dydaktycznych poszczególni ich autorzy zamiast terminu „kontrola" używają pojęcia „sprawdzanie" (np. F Berezmeh. B. Nicmicrko, T. Nowacki. W. Okoń). Ostatni z wymienionych uzasadni to następująco; „Wprawdzie terminy »sprawdzanic« i »konlro1a« w zasadzie znaczą to samo. ale kontrola - zgodnie z tradycją językową - jest raczej zabiegiem formalnym, jest formą nadzoru zc strony jakiejś władzy zwierzchniej w stosunku do osób podwładnych. W szkole taka nadrzędność nauczycieli nad uczniami rzeczywiście często ma miejsce, wszakże współcześnie sprawdzaniu nadaje nę me formalny, lecz rzeczowy sens; »lo nie tylko nauczyciel sprawdza postępy uczniów, ale i uczniowie sprawdzają własne osiągnięcia, a w dodatku nauczyciel sprawdza san siebie, mianowicie, czy dobrze pokierował uczeniem się lego, co jest przedmiotem sprawdzenia<r.

W

Podejście takie wydaje się jak najhardziej słuszne, zwtaca w {wjctkkMOai podmiotowego traktowania uczniów wc wipókzesnej uśtok Termin „kontrola" nie najlepiej brzmi w odniesieniu do działalności edukacyjnej, dbłtf) już stosunkowo dawno w języku pedagogicznym zadomowiły wę Ukic łammy, jafe wizytacja (wizytator)cr< hoipltie|a,aostatniopojiwfl jiftenń _cw al uacja. który szybko znalazł swojemacjiec w teorii i praktyce oświatowej.

Termin „sprawdzanie" we współczesnej dydaktyce odnosi nę me lyfto do wiadomości, ale do całych osiągnięć szkolnych, które oprócz wiadomości obejmują również takie składniki jak; umiejętności i nawyki, zdolności twórcze | oparli na nich umiejętność rozwiązywania problemów om wykonywania radni praktycznych, rozwój zainteresowań i motywacji do uczeni wę bądi nawet uknuł¹ towanie takich cech charakteru jak odpowiedzialność a siebie, dokładność, wytw²-łość czy pracowitość"⁴. Niektórzy nawet uważają ze powinno się używać otoeśkaa sprawdzanie wyników procesu kształcenia", który w ich przekonaniu jest szerszy od określenia sprawdzanie osiągnięć szkolnych, gdyż obejm¹:

/ osiągnięcia szkolne uczniów;

S pracę dydaktyczną nauczyciela;

/ program kształcenia;

/ warunki realizacji procesu kształceni Choć w literaturze pedagogicznej, jedni autorzy (op. I. PóteydJ)i^y|ąfe dycyjnic terminu „kontrola"⁶ a inni sprawdzanie, to nie ma między tura większych różnic co do samej istoty tych pojęć, jak i konieczności stosowna« poty dydaktycznej związanych z nimi czynności.

Każda świadomie i planowo zorganizowana działalność ludzka, a do takiej należy również edukacja, powinna być przedmiotem sprawdzana i oceniania, Rozumowanie to potwierdza wybitny polski uczony, który w jednym ze swoich dziel poświęconych prakseologii pisał: „w każdej robocie możni wyróżnić tray (azy: fazę przygotowana, fazę wykonania i fazę kontroli⁷, Podobnie uważają teoretycy organizacji i zarządzana, którzy kontrolowanie traktują jako ostatni, ale zawrze konieczny etap cyklu działania zorganizowanego, polegający na porównaniu wykonania z odpowiednim wracam i wyciągnięciu ?. tego porównania wniosków na przyszłość'. W języku angkWdm „kontrola" występuje w dwóch znaczeniach: jako porównanie z wzorcem i \ przystosowanie do wzorca, czyli w istocie jako kierowanie⁴.

Teoretycy dydaktyki przywiązują dużą wagę do sprawdzań wysłów kształcenia. W. Okoń uważa na przykład, że w połączemo 8 oceną sanowi OM |S

1

T Kourbifoki,Hmhdoktjfototy,1968.i II²

2

⁾), Zieleniewski, OrgMiuuju i :anqimlc, PWN, Waru⁹ 1971,1111

3

B Ninwow^iiiZflłW/,,,. op. «it,212

4

ll»as»ailtlM|wtaiałmnlwiilfli»fi(r>i mza#²'. PZWS, Wątkowi 1965, ł 21

5

g—lniuś» ibjrt.IT oM 3S7.

6

‘SbwwłjpjłapoWifjCO.Ocd | W Dwowai.t III, op. cii., s 963.

7

’ W. CM, Ijmaśm ,opcA.,i)?0

8

'.Ibidem,² 370,    |

^J P. Bcieinicki, Spwdmtc I occnuinic h ymkówpnctn tetofcwu w mhm jjiąalrnbbę |%j 1’nmioity il)iłakl)il w progu XXI wiń. prac¹ ibiowa pod ud K Doń | HM J. Świrko-Pilipcnik. Agencja WyÓawnica .Kwafrł". Steraj 2000. a II om F ■ i)Łi ksuakniu ogólnego, Op. di, s. 427.

Półtwiyda,£b4ńńńMC0Ttok.epoi,l2Si

9

" Ibidem, h. 220.