DSC00294 (15)

788

Jerzy Stachura • PATOLOGIA CHORÓB PRZEWODU POKARMOWEGO

na zabieg operacyjny. Rak gruczołowy przełyku to najczęściej typowy rak podobny do raków żołądka typu jelitowego lub gruczolakoraka jelita grubego. W części przypadków w otoczeniu raka widać resztki przełyku Barretta. Zaawansowany rak przełyku nacieka m.in. wpust i dno żołądka. Zaawansowany rak gruczołowy przełyku rokuje źle. Stosuje się określenie sta-nu zaawansowania wg powyżej podanej tabeli ze świadomością, że system ten uwzględnia głównie raka płaskonabłonkowego, a dane o 5. letnim przeżyciu dla raka gruczołowego są mniej kompletne (średnie przeżycie 5-letnie określane jest na 25%).

CHOROBY ŻOŁĄDKA

STREFY CZYNNOŚCIOWE I ANATOMICZNE

W żołądku rozróżniamy wpust (cardia), dno (fundus), trzon (corpus), część antralną (antrum) i odźwiemik (pylorus).

We wpuście mamy wąską strefę tzw. błony śluzowej wpustowej, zorganizowanej w zraziki komórek śluzowych podobnych do części antralnej, a pokrytych wysokim walcowatym nabłonkiem śluzowym podobnym do pokrywającego dno i trzon. Po kilku milimetrach zaczyna się błona śluzowa dna żołądka z gruczołami trawieńcowymi. Niektórzy kwestionują w ogóle istnienie odrębnego typu błony śluzowej wpustu. Dno i trzon żołądka zajmują gruczoły tr a wieńcowe z komórkami okładzinowymi (produkcja kwasu solnego i czynnika wewnętrznego Castle’a) i głównymi (pepsy-nogeny). Najczęstszą komórką dokrewną w tym odcinku to komórka ang. enterochromaffin-like (ECL), stanowiąca magazyn histaminy. Poniżej kąta żołądka, poprzez tzw. strefę przejściową, błona śluzowa zmienia się w błonę śluzową części

ESOPHAGUS ~>Uif\1 FUNDUS

PYLORUS

STREFA \ POŚREDNIA

Ryc. 18.3. Schemat budowy żołądka antralnej. Są to poskręcane gruczoły śluzowe, a z komórek dokrewnych dominują komórki G (jest to tzw. strefa gastrynotwórcza). Sok żołądkowy jest silnie kwaśny (pH ok. 1,5) i zawiera pepsynę (oraz nieco innych enzymów, np. lipazy). Błona śluzowa żołądka jest doskonale przystosowana do tego, aby nie ulec samostrawieniu. Odbywa się to dzięki tzw. barierze śluzówkowej. Jest to pojęcie bardziej czynnościowe niż anatomiczne. Powierzchnia żołądka pokryta jest śluzem spełniającym rolę buforową (nie tylko bufory, białko śluzu, ale także znaczna ilość wodorowęglanów i tzw. warstwa hydrofobowa). Wodorowęglany znajdują się tu w szczególnie dużej ilości, gdyż ich nadmiar uwalniany jest z komórek okładzinowych podczas produkcji kwasu solnego do naczyń krwionośnych włosowatych, niosących krew z błony podśluzowej do powierzchni błony śluzowej. Krew „mijając” komórki okładzinowe zabiera wodorowęglany i oddaje je na powierzchni błony śluzowej.

Na powierzchni błony śluzowej utworzona jest warstwa hydrofobowa, którą tworzą fosfolipidy wydostające się z komórek powierzchni wraz ze śluzem do światła żołądka. Same komórki powierzchni stanowią część bariery śluzówkowej. Komórki śluzowe powierzchni szybko złuszczają się do światła żołądka wzbogacając m.in. warstwę hydrofobową. Wymiana komórek powierzchni u człowieka wynosi 3-5 dni. Każde powierzchowne uszkodzenie błony śluzowej jest szybko i sprawnie naprawiane przez migrację komórek śluzowych szyjek i dołeczków gruczołów. Warunkiem jest zachowanie nieuszkodzonej błony podstawnej. W warunkach doświadczalnych u wygłodzonego szczura ekspozycja przez 1 min. na działanie 1 ml stężonego alkoholu powoduje ogołocenie prawie 90% powierzchni żołądka z nabłonka. W zasadzie po 15 minutach szkoda ta jest już naprawiona. Naprawa uszkodzenia po pobraniu wycinka gastroskopowego trwa kilka godzin. Nieco dłużej (5-7 dni) trwa naprawa głębszej nadżerki związanej z uszkodzeniem szyjki gruczołów (strefa regeneracyjna). Tak długo trwa np. gojenie ognisk martwicy krwotocznej na