DSC00545 (5)

XI

.bchodów narodowych, świąt uroczystych. Charakterystyczne, że na emigracji zacierały się różnice między oficerem a żołnierzem. Na obcej ziemi niegdyś uprzywilejowani rezygnowali z klasowych uprzedzeń,

Pamiętnik podaje szczegóły ważne dla poznania obyczajowości emigrantów. Widzimy, że są oni często niesforni, nie chcą stosować się do przepisów, zaciągają długi. Podejście autora do tych spraw jest odbiciem nastrojów powszechnie panujących wśród wychodźstwa, z trudem mu przychodzi właściwa ocena swa rów i emigranekiego warchol*! wa, w konfliktach między władzami francuskimi a Polakami zawsze staje po stronic swych towarzyszy, którzy czuli się pokrzywdzeni przez los, ukochali swe cierpienie i pragnęli, aby obce otoczenie je gloryfikowało.

Pamiętnik. pisany pod afektem, jest przede wszystkim źródłem autobiograficznym. Wobec zniszczenia archiwum Darasza dostarcza jedynych teraz, bezpośrednich wiadomości do poznania życia autora z pierwszego okresu jego pobytu na obczyźnie, pozwala przyjrzeć się jego zainteresowaniom kulturalnym, estetycznym, naukowym oraz poznać zapatrywania polityczne, stosunek do kleru. Jest to niezmiernie ważne wobec faktu, że osoba jego odegrała dużą rolę w organizowaniu demokracji em igracy j nej.

Uwagę Darasza silnie pochłonęło obce środowisko, tak odmienne od tego, które pozostawił za sobą w kraju. Darasz nie lubi siedzieć na miejscu, urządza częste wycieczki w okolice, nawet dość dalekie. Pamiętnik roi się od opisów miast i zabytków sztuki, opisów, uzupełnianych materiałem historycznym zaczerpniętym z miejscowych bibliotek lub opowiadań mieszkańców. Autor chciwie obserwował życie i badał dzieje przemierzanych okolic, najpierw czeskich i niemieckich, później francuskich. Pełno tu uwag treści krajoznawczej, opisów gór, jezior, rzek, lasów, ogrodów. Zachwycając się pięknem krajobrazu francuskiego Darasz doznaje głębokich wzruszeń estetycznych Interesuje się architekturą kościołów, teatrów, budyń* państwowych, zwiedza szkoły, galerie obrazów, muzea