skanuj0032

język nowych mediów > operacje >

w świat generowany przez komputer. O tym, że na monitorze hełmu można też pokazywać obraz transmitowany z jakiegoś odległego miejsca, prawie się nie wspomina.

A jednak z punktu widzenia historii technologii działania teleobec-ność jest znacznie bardziej radykalna niż wirtualna rzeczywistość, czy - szerzej - komputerowe symulacje. Zastanówmy się nad różnicami między nimi.

Tak jak wcześniejsze technologie tworzenia nieistniejących rzeczywistości, wirtualna rzeczywistość daje użytkownikowi złudzenie obecności w symulowanym świecie. Do tego wirtualna rzeczywistość dodaje nową możliwość: pozwala użytkownikowi aktywnie zmieniać ten świat. Innymi słowy użytkownikowi dano kontrolę nad ową imitacją rzeczywistości. Na przykład, architekt może modyfikować architektoniczne modele, chemik - próbować różnych układów molekuł, kierujący czołgiem może strzelać do innych czołgów. Ale za każdym razem modyfikacji ulegają tylko dane przechowywane w pamięci komputera, użytkownik komputerowej symulacji panuje nad wirtualnym światem, który istnieje tylko wewnątrz komputera.

Teleobecność natomiast pozwala użytkownikowi kontrolować nie tylko symulacje, ale i samą rzeczywistość. Teleobecność daje możliwość manipulowania oddaloną fizyczną rzeczywistością, w czasie rzeczywistym, za pomocą obrazu tejże rzeczywistości. Ciało teleoperatora jest transmitowane w czasie rzeczywistym, w inne miejsce, gdzie może działać w jego imieniu - naprawiać stację kosmiczną, prowadzić badania pod wodą, bombardować bazy wojskowe w Iraku lub na terenie byłej Jugosławii.

Zatem istotą teleobecności jest to, że jest ona antyobccnością. Nie muszę być fizycznie obecny w jakimś miejscu, żeby w tym miejscu wpływać na rzeczywistość. Lepszym terminem byłaby teleakcja. Działanie na odległość. W czasie rzeczywistym.

Katarzyna Wielka została zwiedziona: wydawało jej się, że malowane fasady domów to prawdziwe wioski. Dzisiaj, z odległości tysięcy mil -jak widzieliśmy w czasie wojny nad Zatoką Perską - potrafimy wysiać pocisk wyposażony w kamerę na tyle dokładną, że możemy odróżnić właściwy ceł od celu pozornego. Możemy sterować lotem pocisku, używając obrazu transmitowanego przez kamerę, możemy ostrożnie zbliżyć się do celu i - używając tego samego obrazu - zdetonować pocisk. Trzeba tylko ustawić kursor we właściwym miejscu na ekranie komputera i nacisnąć przycisk.

Obrazy-narzędzia⁴⁹

Czy ten sposób używania obrazów jest nowy? Czy zaczyna się wraz z tele-obecnością? Ponieważ jesteśmy przyzwyczajeni do rozpatrywania historii przedstawień wizualnych zachodniej kultury w kategoriach iluzji, może się nam wydawać, że używanie obrazów do wywołania jakiegoś działania to zjawisko zupełnie nowe. A jednak francuski filozof i socjolog Bruno Lato-ur twierdzi, że niektóre obrazy zawsze funkcjonowały jako narzędzia kontroli i władzy - władzy rozumianej jako możliwość zarządzania zasobami w czasie i przestrzeni.

Jednym z przykładów obrazów-narzędzi analizowanych przez Latoura są obrazy perspektywiczne. Perspektywa ustanawia jednoznaczne relacje wzajemne między przedmiotami i ich znakami. Możemy podążać od przedmiotów do znaków (reprezentacji dwuwymiarowych), ale również od znaków do przedmiotów trójwymiarowych. Te relacje wzajemne pozwalają nie tylko na przedstawianie rzeczywistości, ale również na jej kontrolowanie⁵⁰. Na przykład, nie możemy bezpośrednio zmierzyć Słońca, ale potrzebujemy tylko małej linijki, by zmierzyć je na fotografii (obrazie perspektywicznym par excellence)^sl. Nawet gdybyśmy mogli latać wokół Słońca, i tak byłoby lepiej badać nie samo Słońce, lecz jego przedstawienia, które przywieziemy

⁴⁹    Jestem wdzięczny Thomasowi Elsaesserowi za zasugerowanie terminu „obrazy--narzędzia", a także za inne sugestie dotyczące podrozdziału Teleakcja.

⁵⁰    Bruno Latour, VisuaUzation and Cognition: Thinking with Eyes and Hands, „Knowledge and Socicty: Studies in the Sociology of Culture Past and Prcsent”, 6, 1986, s. 1-40.

⁶¹ Op. cit., s. 22.

> Lev Manovich > www.waip.com.pl