DSC00624 (9)

nieskończone szafy i meble gdańskie uwieńczone błękitnymi wazami z Delftu o różnych kształtach⁷⁰. W ozdobionej galerią przodków tzw. Sali Gdańskiej znajdowała się dwudrzwiowa szafa, na gzymsie której stały trzy duże wazony owoidalne⁷'. Interesującą informację o fajansach stołowych zawiera inwentarz pałacu waplewskiego z 1759 roku, w którym zostały wymienione przechowywane w apteczce, farfurowe naczynia stołowe: 21 półmisków, trzy misy i dwie wazy imała i większa)⁷². Można się jedynie domyślać, że podobnie jak dekoracyjne wazony, naczynia te pochodziły z Delft.

Dla zilustrowania różnorodnych więzi łączących miasta Prus Królewskich z Holandią warto tu jeszcze przytoczyć przykład rodziny Springerów pochodzącej z Delft⁷³. Springerowie przybyli do Elbląga, aby ubiegać się o spadek po krewnym. O zagarnięcie spadku oskarżali króla Zygmunta III Wazę. Rodzina ta osiadła w Elblągu; w XVIII wieku jedna z ulic nosiła nawet ich imię. Trwałym śladem obecności Springerów w mieście pozostała tablica memorialna Izaaka Springera w kościele podominikańskim.

Znamiennym znakiem kontaktów z Holandią jest fragment talerza, pochodzącego najprawdopodobniej z Delft, z kobaltowym wizerunkiem namiestnika Zjednoczonych Prowincji Wilhelma III Orańskiego (1674-1702, od 1679 roku także króla Anglii), znaleziony na terenie Gdańska⁷⁴. Po lewej stronie głowy monarchy znajduje się pierwsza litera jego inicjału RWQ1. 5). Portrety Wilhelma III malowano w Delft na talerzach, dzbanach, i dekoracyjnych plakietach"⁵. Często opatrywano je napisami objaśniającymi. Taki napis nosi duże popiersie Wilhelma III w Rijksmuseum w Amsterdamie⁷⁶. Wymienione tu przykłady wizerunków królewskich są także wyrazem zaangażowania ceramików z Delft w aktualne sprawy ich państwa. Podobne portrety Wilhelma III znajdują się również na angielskich talerzach typu delftwatrP.

II. 5 Fragment talerza z portretem Wilhelma III

Rozliczne powiązania Gdańska z Holandią oraz fascynacja kulturą i sztuką holenderską sprawiły, że Gdańsk stał się chłonnym odbiorcą fajansów wyrabianych w Delft. Importowi delftów sprzyjał także tani transport, gdyż statki holenderskie udające się do Gdańska po zboże płynęły często pod balastem, który można było zastąpić skrzyniami zawierającymi naczynia fajansowe lub fajansowe płytki ścienne⁷⁸. Informacji o przywozie fajansów do Gdańska dostarczają Księgi Rachunkowe Komory Palowej, bowiem kapitan statku zobowiązany był do dostarczenia spisu towarów przed wejściem do portu, jak i przed wypłynięciem⁷⁹.

Autorzy opracowań na temat ceramiki gdańskiej zwracają uwagę, że skargi miejscowych wytwórców na konkurencję składane w Radzie Miejskiej nigdy nie dotyczyły delftów⁸⁰. Nasunęło to przypuszczenie, że sami ceramicy mogli trudnić się handlem importowanymi fajansami, podobnie jak to czynili ceramicy w Delft. Przypuszczenie to zdaje się potwierdzać zacytowana przez H. F. Seckera odpowiedź przybyszów I z Bremy, którzy — gdy w 1754 roku zabroniono im handlu przywiezioną przez nich ceramiką — ripostowali: Czy cala porcelana, wyroby z Delft i angielskie, które Pu przywozi się na sprzedaż, są wyrabiane przez tych ludzi, którzy je sprzedają!**. Naczynia do podawania piwa i winą, podobnie jak dzbany i kufle kamionkowe, często dopiero na miejscu otrzymywały pokrywy cynowe. Duży import sprzyjał powstaniu w Gdańsku specjalności konwisarskiej — I produkcji pokryw i opraw cynowych dla importowanych dzbanów i kufli⁸². Opatrzone herbem Gdańska importowane naczynia fajansowe stawały się przedmiotem dalszego, już krajowego handlu. Ich pochodzenie intuicyjnie łączono z Gdańskiem, co utrzymało się, nawet w literaturze fachowej prawie do dzisiaj⁸³. Sądzono nawet, iż będące specjalnością Holandii fajansowe płytki ścienne były także wyrabiane w Gdańsku. Podjęcie przez ceramików gdańskich wyrobu flizów nie było możliwe chociażby ze względu na duży import wysokiej klasy płytek holenderskich.

W domach gdańskich, podobnie jak w domach holenderskich, delfty pełniły wiele funkcji. Ich wielorakie zastosowania zasygnalizowano zarówno na wystawie, jak i w katalogu. Różnorodność delftów prezentują rozdziały poświęcone ich dekoracji malarskiej typu Wanli, figuralnej, o motywach kwiatów i ptaków, waz z kwiatami, drobnego