DSC00658 (10)

W miarę jak instytucje stają się historyczne ora* obiektywne, konieczny staje się także rozwój, określonych mechanizmów kontroli społecznej. Kiedy instytucje stają się rzeczywistością pozbawioną swego pierwotnego odniesienia do konkretnych procesów społecznych, z których powstały, prawdopodobne ziaje się odchylenie od instytucjonalnie „zaprogramowanych” przebiegów działania. Ujmując to prościej, można powiedzieć, ii odejście od programów ustanowionych przez innych jest bardziej prawdopodobne niż odejście od programów, które sami pomagaliśmy ustanawiać. Nowe pokolenie stwarza problem posłuszeństwa, w związku z czym jego socjalizacja do instytucjonalnego porządku wymaga ustanowienia sankcji. Niezależnie od suhiektywnych znaczeń, jakie jednostka może wiązać z jakąkolwiek określoną sytuacją, instytucje muszą stale panować nad pokusą jednostki do ich redefinicji Dzieci trzeba „uczyć zachowania”, a raz nauczone muszą być „utrzymywane w ryzach”. Podobnie zresztą jak dorośli. Im bardziej postępowanie jest zinstytucjonalizowane, tym bardziej daje się przewidywać i w ten sposób jest bardziej kontrolowane. Jeżeli socjalizacja powiodła się, zdecydowane środki nacisku można stosować w sposób ekonomiczny i selektywny. Najczęściej w obrębie instytucjonalnie określonych, możliwości postępowanie jest „spontaniczne”. Więcej, im bardziej zmniejszają się możliwości wyboru „programów”: instytucjonalnych oraz im bardziej postępowanie daje się przewidywać i jest kontrolowany tym bardziej na poziomie znaczenia jest ono przyjmowane Bpz zastrzeżeń.

W zasadzie instytucjonalizacja może się realizować w dowolnej sferze postępowania, istotnego z punktu widzenia zbiorowości W rzeczywistości wystąpujfc konkurencyjne zbiory procesów instytucjonalizacji* Nie ma apriorycznych powodów, aby przypuszcsąć, że procesy te będą „do siebie pasować” funkcjonalna* czy choćby będą systemem spójnym logicznie. Wróć* my raz jeszcze do naszego schematycznego przykładu, zmieniając nieco tę fikcyjną sytuację. Przyjmijmy tym razem, w miejsce rozwijającej się rodziny złożonej z. rodziców i dzieci, pikantny trójkąt złożony z mężczyzny A, biseksualnej kobiety £ oraz lesbijki C. Nie musimy się rozwodzić nad tym* że interesy seksualne tych trzech jednostek nie będą się pokrywały. Zainteresowanie A i B nie jest podzielane przez C. Zatem nawyki ukształtowane w wyniku relacji A — B nie muszą mieć żadnego związku z tymi, które wynikają z relacji B — C i C — A, Nie ma w końcu powodu, dla którego dwa procesy powstawania nawyków, jeden heteroseksualny i jeden lesbijski, nie miałyby występować obok siebie bez integracji funkcjonalnej czy też z jakimś trzecim przejściem w nawyk, wynikającym ze wspólnych zainteresowań), powiedzmy, uprawy kwiatów (albo też jakichkolwiek innych przedsięwzięć, ważnych zarówno dla aktywnego heteroseksualnego mężczyzny, jak i aktywnej lesbijki). Innymi słowy, trzy procesy powstawania nawyków albo wstępnej instytucjonalizacji mogą przebiegać jako zjawiska społeczne, bez ich funkcjonalnej czy logicznej integracji. To samo rozumowanie zachowuje swoją wagę, gdy A, B i C potraktujemy nie jako jednostki, ale zbiorowości, bez względu na ich wzajemne relacje. Podobnie nie można przyjmować a priori integracji funkcjonalnej czy logicznej, kiedy przechodzenie w nawyk albo procesy instytucjonalizacji są ograniczone do tych samych jednostek czy zbiorowości, a nie odmiennych, jak w naszym przykładzie.

Obserwujemy wszakże fakty empiryczne świadczące o tym, że instytucje są podatne na dostosowywanie się do siebie. Jeżeli nie chcemy przejść nad tym zjawiskiem do porządku, należy je wyjaśnić. Jak można to zrobić? Można zacząć od założenia, że pewne związki są wspólne dla wszystkich członków zbiorowości Z drugiej strony, wiele sfer postępowania można odnieść jedynie do niektórych typów osób