DSC00688 (12)

kle istotnie tak się żyje. Chociaż bowiem ustano^, nie uniwersum symbolicznego nakłada z czyjejś ny refleksję teoretyczną (mianowicie ze strony |(₀. goś, dla kogo świat — albo dokładniej porządek Instytucjonalny - - stał się problematyczny), każdy n₁₍₎. że „zamieszkiwać” to uniwersum w sposób polegają, cy na przyjmowaniu go bex zastrzeżeń, .leżeli po, rządek instytucjonalny ma być globalnie priyjmo. wany bez zastrzeżeń jako znacząca całość, mi,tui zostać uprawomocniony przez „umieszczenie” w uniwersum symbolicznym. Jednak o ile pozostałe rzeczy nip ulegają zmianie, samo uniwersum nie potrzebuje jut dalszego uprawomocnienia. To nie uniwersum symboliczne, ale porządek instytucjonalny okazał tlą mianowicie wątpliwy i na niego skierowano wysiłek teoretyczny. Tak na przykład — by sięgnąć do poprzedniego przykładu uprawomocnień pokrewień-stwa — kiedy instytucja kuzynostwa scowioną” w kosmosie mitologicznych kuzynów, a|Ł staje być nieskomplikowaną sprawą dotyczącą taktu społecznego, pozbawionego jakiegokolwiek „dodatkowego” znaczenia. Jednakże sama mitologia może byt przyznawana naiwnie, bez refleksji teoretycznej.

Możliwość systematycznej refleksji o naturze uniwersum symbolicznego pojawia się dopiero wtedy, kiedy zostaje ono zobiektywizowane jako „pierwszy” wytwór myśli teoretycznej. Podczas gdy uniwersum symboliczne uprawomacnia porządek instytucjonalny na najwyższym poziomie ogólności, teoretyzowanie na temat uniwersum symbolicznego można określić jako swego rodzaju uprawomocnienie drugiego stopnia. Wszelkie uprawomocnienia, od najprostszych przed teoretycznych uprawomocnień odrębnych zinstytucjonalizowanych znaczeń, po uzasadnienia uni-wersów symbolicznych, można z kolei określić jako mechanizmy podtrzymujące uniwersum. Wymagają one od początku, jak to bez trudu zauważymy, znacznej ilości pojęciowego wyrafinowania.

Oczywiście w konkretnych przypadkach niełatwo

m

oddziel to, co naiwne, od tego, co wyrafinowane. Jednak*® nawet w takich przypadkach pożyteczne jeat analityczno rozróżnienie, ponieważ pozwala ono ■/.Wrócić uwagę na kwestię zakresu, w jakim uniwersum symboliczne jest przyjmowane bez zastrzeżeń. W tym względzie problem, z jakim mamy do czynienia, jest oczywiście podobny do tego, z jakim zetknęliśmy się w rozważaniach dotyczących uprawomocnienia. Podobnie jak w przypadku uprawomocnienia instytucji, istnieją rozmaite poziomy u-prawomocńienia uniwersum symbolicznego, z tą jednak różnicą, że to ostatnie nie schodzi do poziomu przodteoretycznego, ponieważ uniwersum symboliczne samo jest zjawiskiem teoretycznym i pozostaje takim, nawet jeżeli jest przyjmowane naiwnie.

Podobnie jak w przypadku instytucji, powstaje pytanie o okoliczności, w jakich staje się konieczne uprawomocnienie uniwersum symbolicznego przez określone mechanizmy podtrzymania uniwersum. Odpowiedź będzie tu podobna jak w przypadku instytucji Określone procedury podtrzymania uniwersum są wtedy konieczne, kiedy uniwersum symboliczne staje się problemem. Jak długo do tego nie dochodzi, uniwersum symboliczne utrzymuje się samo, to znaczy? samo-uprawomacnia się przez sam fakt swojego obiektywnego istnienia w danym społeczeństwie. Wyobraźmy sobie społeczeństwo, w którym tak jest. Społeczeństwo takie stanowiłoby harmonijny, zamknięty w sobie, doskonale funkcjonujący „system". W rzeczywistości takie społeczeństwo nie istnieje. Ze względu na to, że procesy instytucjonalizacji wiążą się z nieuchronnymi napięciami i że względu na prosty fakt, że wszelkie zjawiska społeczne są konstrukcjami wytwarzanymi historycznie przez ludzkie działania — żadne społeczeństwo nie jest przyjmowane bez zastrzeżeń do końca, a w związku z tym, a fortiori — żadne uniwersum symboliczne. W zalążku każde uniwersum symboliczne jest

m