DSC00762

nic wielu substancji trudno rozpuszczalnych względnie nierozpuszczalnych w wodzie, dodany do pożywek w stężeniu 1-2% wywołuje fenotypowe przywrócenie komórkom transformowanym wirusami polyoma zdolności do wykazywania hamowania kontaktowego migracji i wzrostu. Okazało się. że DMSO działając na komórki białaczki i zarodkowego raka może indukować nie tylko zmiany fenotypowe. ale także może stymulować procesy trwałego różnicowania komórek. DMSO podobnie jak pochodne witaminy A może także wywoływać trwałe różnicowanie komórek potworaiaka. Mechanizm działania DMSO na komórki i na regulację ekspresji genów nie jest jednak dotychczas znany.

DMSO i kwas reńnowy działając na komórki nowotworowe rosnące na powierzchni szkła lub plastyku wywołują zwykle zmiany fenotypowe. Te same czynniki gdy działają na te same komórki nowotworowe, ale hodowane w agregatach lub jako hodowle trójwymiarowe, indukują procesy trwałego zróżnicowania.

Uważa się obecnie, że brak zdolności komórek nowotworowych do wykazywania zjawisk kontaktowego hamowania migracji i wzrostu bezpośrednio wynika ze wspomnianych zmian wglikoprotcinach i glikolipidach błon. Wszystkie znane dotąd czynniki wywołujące fenotypowo przywrócenie zjawisk hamowania kontaktowego w komórkach transformowanych, działające poprzez modyfikowanie metabolizmu (cAMP. BUdR. cyklohcksimid, DMSO. witamina A i pochodne związki, ograniczenie podaży aminokwasów), stymulują zmiany w syntezie i glikozy-lacji glikoprotein i glikolipidów błon. Mimo iż pierwotną przyczyną odmiennego zachowania się komórek nowotworowych są zmiany w ich genomie, poznanie dróg przepływu informacji od jądra komórkowego do błony, której właściwości zdają się być bezpośrednio odpowiedzialne za niepoddawanie się komórek nowotworowych normalnym mechanizmom regulującym zachowanie się komórek w organizmie, może stanowić podstawę nowych poszukiwań możliwości terapii nowotworów. Większość poznanych produktów onkogenów, tzn. białek o sekwencji aminokwasów wyznaczanej przez onkogeny (zwane także genami karcynoembrionalnymi) powoduje niekontrolowany wzrost komórek poprzez modyfikowanie zachowania się kompleksu powierzchniowego komórki. Są jednak i takie onkogeny. których produkty aktywne są w jądrze lub cytoplazmie, i do dzisiaj nie wiemy jak przenoszona jest z nich informacja do błony komórkowej.

Zjawiska zależności wzrostu komórek od przyczepienia do podłoża oraz kontaktowego hamowania ruchów i podziałów są wykorzystywane nie tylko w badaniach transformacji nowotworowej komórek in vitro, ale i w badaniach mechanizmów regulujących proliferacje i inne funkcje komórek. Dzięki wykazaniu np. że wzrost prawidłowych komórek w hodowlach in vitro jest ograniczany przede wszystkim przez obszar dostępnej powierzchni naczynia, wprowadzono hodowle komórek na zawieszonych w pożywce kulkach sefarozy (tzw. cytodeksach). Przez zwiększenie w ten sposób dostępnej dla komórek powierzchni ciała stałego możliwe stało się uzyskiwanie dużej liczby komórek w stosunkowo małych objętościach pożywek, co ma znaczenie dla rozmaitych procesów biotechnologicznych. Hodując komórki na takich mikronośnikach można uzyskiwać więcej i w większym stężeniu substancji wydzielanych przez komórki niż w przypadku hodowli tradycyjnych.

Zjawiska kontaktowego naprowadzania i wybiórczego zatrzymywania

Komórki migrujące po podłożu stałym wykazują zdolność reagowania na rzeźbę jego powierzchni i właściwości fizyczne. Prawidłowe komórki reagują nawet na bardzo znikome rysy w podłożu, o głębokości 6 nm. Jeśli właściwości fizyczne i chemiczne powierzchni, po której

497