DSC00813

Potrzeba małe nenia środków wyrazu dla świata uczuć kierowała uwagę teoretyków ku problematyce śpiewności i związku poezji z muzyką. Przekonanie o nrdabK^JftriB wykształconych w obrębie gatun-Uhr muzycznych dla celów ekspresji emocji pojav.ia-MT5firVtelu pismach -nr, otoczu dość różnorodnych popędów, np. w znanym artykule Chrcptowicza, któ-ry' śtwferdzał, TSeja^m serca „śpiewanie lepiej wynu-"rra niż proste mówienie’’Sądytegofypu — wypowiadane często z okazji problematyki (będącej w tym czasie przedmiotem licznych rozważań i dyskusji) genezy poezji i języka, a także inspirowane obserwacją rozwoju opery i innych gatunków, jak scena liryczna — uwydatniały tendencje występujące w' samej twórczości. Nawet dla teoretyków dalekich od pełnej konsekwencji i jednolitośęi poglądów duża rola elementów muzycznych w poezji była sprawą zupełnie oczywistą. Franciszek Królikowski, odróżniając poetów, którzy zadziwiają i którzy poruszają serca, pisał:

Aby itd się pierwszym, dość jest być niezrozumiałym i do-Merać wymów aumnych, z których każdy z osobna bardzo wisie, a wszystkie razem zebrane żadnego nie mają znaczenia; ais chcąc być drogim, trzeba omieć naśladować naturę, a w mia-' są; okoliczności być słodkim, ponurym, łagodnym, tu bowiem htrte nłeo te, eby poezje rzecz opisywała albo zadziwiała rozumy, etą toby sam przedmiot przemawiał do serca łódzkiego. MoSeś to nastąpić, jtStit poasja muzyce będzie przeciwną! ***

Wtórował mu Elsner:

M afezawodną jest zaeatą, (• poeta im więcej na fantazję i tracie przez swoje skroi działać ma zamiar, tym bardziej do motyki zbliżyć się pssjUm zgaia m Iłryczsśejsze ma być jursfflia, fyw firtitił* niliTH nirtrmmlirjrrą trąitrie ***

Teorii Etioari towarzyszyły kum eksperymenty metryczne BrodzióakJego. W praktyce poetyckiej wykorzystywanie elementów śpiewności znajdowało wy.

raz zarówno w kompozycji (budowa liryku według reguł pieśni ‘lub arii), jak i w zasadach rytmicznej budo* wy tekstu. Szczególnie istotne było szukanie wzorców dla tego rodzaju poszukiwań w technikach i właściwościach pieśni ludowej —■ zaświadczone w wserszadte -^; Karpińskiego i Kniainina.

Postulat prostoty i więżącej się z nią naturalności nie oznaczał jednak dopuszczenia do głosu w utworze literackim Całego bogactwa języka w jego pełnym zróżnicowaniu stylistycznym i środowiskowym^,tT. Po* etyka sentymentalizmu wykluczała bowiem wszelkie „grube sposoby mówienia* i przyjmowała nonne 8»p Ź3$ową odpowiadającą sferze łagodnych uczuć, sznut-Hpw i merancholii. gtanowisko talde miafe‘istotoe hon-sekwencje dla koncepcji języka poetyckiego; Avw*»u»-iaca tendencja była stylistyczna., wy, przejawiająca się zarówno w leksyce, frazeologii, ja£ i śiuaanr. SlfoWlCWM) 'eiłmlnowaioeienH?n?y stylistycznie wyraziste, opierało się natomiast na wyrazach potocznych oraz eksponowało szczególnie silnie niektóre kręgi wyrazowe, uznane za wyjątkowo przydatne dla wyrażania emocji, np. fonny należące do pola semantycznego słowa „czuć" oraz wyrazy i formacje słowotwórcze o zabarwieniu uczuciowym. Charakterystyczne też było unikanie nowych zestawień wyrazowych o charakterze metaforycznym. Wszystkie te założenia w praktyce sprzyjały daleko idącej konwen-cjonalizacji stylu literatury sentymentalnej.

W związku z celami i właściwościami przypisywanymi literaturze kształtowało się tai sentymentalne pojmowanie tradycji literackiej. Dla prądu tego — podobnie jak dla całego polskiego Oświecenia — znamienna była postawa otwarta wobec dokonań przeszłości oraz aktualnych nurtów literackich. Nie odrzucając z góry i nie negując całkowicie niczego — w konstruowanym

339