DSC00840 (9)

I

przedmiotów realnych, świat duchów i świat bezosobowych ["podległych magicznym regułom sił. Z punktu widzenia chłopa mógł to być jednak po prostu jeden i ten sam świat — świat, w którym istnieje istotny element — siła, sprawca działania i środek umożliwiający człowiekowi manipulowanie interesującą go praktycznie rzeczywistością, oddziaływanie na nią. Oddziaływanie to, a więc uruchamianie istniejącej w świecie siły, możliwe było za pomocą trzech sposobów: manipulowania będącą w dyspozycji „siłą” w sposób czysto mechaniczny (sprzęt zboża sierpem), manipulowania nią za pomocą magicznych reguł i gestów (owo tarzanie się po ściernisku jako zabieg magiczny) i wreszcie przez kontakt z upersonifikowaną, przybierającą postać bóstwa, siłą za pomocą wspomnianej modlitwy.    *

¹

Zatrzymaliśmy się dłużej nad dziedziną, którą można by nazwać „ontologią ludową”. Właściwe jednak pytanie, na które w tym miejscu chcielibyśmy odpowiedzieć, dotyczy nie obrazu świata zewnętrznego w tej kulturze, ale miejsca człowieka w tym świecie. Krótko mówiąc, chcielibyśmy wiedzieć, jak rozwiązywane były w obrębie kultury ludowej problemy, które stawia współczesna filozofia człowieka i częściowo inne dziedziny współczesnej kultury: literatura, film, sztuka w ogóle. Zgodnie z tym, o czym mówiłem już wyżej, możemy przyjąć ewentualność, iż problemy te nie były w analizowanej kulturze ani stawiane, ani nawet uświadamiane, co nic oznacza, byśmy dzisiaj nie mogli ich dostrzegać czyjf§t_: badać warunków, dzięki którym nie były ore dla człon* ków tych społeczności „problemami” lub były nimi w stopniu niewspółmiernie mniejszym. .I Częściową odpowiedź na to pytanie daje przytoczony wyżej opis ludowego myślenia i ludowej ontologii. Jeśli przyjąć z?’} żre rozwijane przede wpzystknn przez

80