DSC02340 (4)

XXXVIII AHISTORYCZNK UJECIE TEMATU

Tragedią obowiązują prawa poezji, a nie prawa ty storii. Nie ma ona obowiązku liczyć sią z historią, lecz s, mając swobodą — ma albo tworzyć całkiem nową trety albo wydobywać z historii momenty na j tragiczniejsze i

W żadnej ze sztuk historycznych, napisany^ dotychczas, nie postąpił Szekspir tak kategoryczny i radykalnie ze źródłem historycznym jak wówczas, w roku 1601, z wątkiem przekazanym przez Saro Gramatyka. Królom, jakby dla zatarcia śladów, dal imiona Klaudiusza i Fortynbrasa, których nie znają dzieje Danii i Norwegii. Szczegóły z wieku XI, kiedy Anglia płaciła haracz władcom duńskim, po. mieszał z cechami charakterystycznymi dla okresu reformacji i z działalnością uniwersytetu w Witten-berdze, założonego w roku 1502, świadomie dążąc do ahistorycznego traktowania tematu i kierowania uwagi widzów na filozoficzno-moralną wymową, szczególnie w stosunku do znawców, których „ocena musi mieć większą wagę dla aktorów niż pełna sala innych" (III, 1).

Realizm utworu. Szekspir, arcymistrz w swej dziedzinie, zacierając konkretne, jednostkowe rysy wątku historycznego, pochodzące od Saxo Gramatyka, zachował jednak z niego — względnie sam utworzył — elementy dla własnych artystycznych zamierzeń najważniejsze: typowe postacie renesansowego dworu królewskiego, występujące w typo-

⁶ Por. F. Sidn ey, op. cii., s. 89.

PODŁOŻE "ZAMORDOWANIA GONZAGI* XXXIX

wych sytuacjach, właściwych dla ustroju późno-feudalnego, szczególnie na dworach książąt włoskich.

Zbrodnia, która jest osnową tragedii o Hamlecie, nosi bliskie rysy pokrewieństwa z morderstwami stanowiącymi przedmiot pantomimy i teatru w teatrze w Hamlecie. Młody książę inscenizując tę pułapkę dla stryja mówi:

Dramat opiera się na morderstwie popełnionym w Wiedniu. Książę nazywa się Gonzago, żona jego Baptysta. Opowiadanie o tym istnieje, napisane jest ozdobnym włoskim językiem. Zaraz zobaczycie, jak morderca zdobywa miłość żony Gonzagi.

Współcześni wiedzieli, że Gonzagowie, książęta mantuańscy, którzy szczycili się pochodzącym z ich krwi świętym Alojzym Gonzagą, mieli sporo skrytobójstw w swojej kronice rodzinnej. Jednym z nich było zabójstwo Ugolina, dokonane przez braci Franciszka i Ludwika Gonzagów w roku 1362, po którym w niedługi czas Ludwik zabił Franciszka. Morderstwo w rodzie Gonzagów mogło być o tyle żywe w pamięci Szekspira, że za jego czasów, w roku 1592, zginął zamordowany Alfons Gonzaga, książę Solferino i Castiglione, w roku zaś 1593 Rudolf, brat św. Alojzego, synowiec Alfonsa. W roku 1538 książę Urbino, ożeniony z księżniczką Gonzaga, został przez Ludwika Gon-zagę zgładzony w sposób podobny do zamordowania