DSC02765

Alighicri w Boskiej komedii. Przytoczmy w tym miejscu ustęp z Baju, w którym Beatrycze objaśnia obowiązujący porządek:

„Rzeczy na przestworze godzi porządek - forma, która daje całemu światu podobieństwo Boże.

Ład ten się w oczach wyższych stworzeń staje śladem wiecznego sensu i mądrości, która wszystkiemu prawa swe nadaje.

Do tego ładu, mówię, ma skłonności każda rzecz, która, wedle przeznaczenia, bliżej lub dalej od Boga się mości.

Przez wielkie morze bytów, bez wytchnienia do jej przystani każdą z nich porywa instynkt, co w rzeczach nigdy się nie zmienia.

Przezeń na Księżyc rwie się ruda grzywa ognia i przezeń zwierzę w las pomyka, przezeń się Ziemia w swej skorupie skrywa.

Nie tylko w stworach, którym brak promyka inteligencji, łuk ów się napina, lecz i w tych, które miłość, myśl przenika.

Opatrzność, co o ład się upomina, blaskiem ucisza niebo, które stoi pośrodku sfery żywej jak dziecina.

Teraz ku niemu, niczym do pokoi ci przeznaczonych, niesie twego ducha jak strzała skłonność, która ci przystoi.

Co prawda, nieraz forma nie posłucha intencji Stwórcy, co jak garnek toczy świat, bo materia bywa czasem głucha.

Podobnie nieraz ze swej drogi zboczy stworzenie, które dar ma wybierania i może skręcić, gdzie poniosą oczy

Rzecze, i oczy swe ku niebu skłoni⁷¹.

W przestrzeni porządku ukształtowanego przez Boga, na razie bez zwracania oczu na zmysłowy świat natury oraz kierowania myśli poza wytyczone scholastyką ramy, przedmiotem zainteresowania filozofii średniowiecznej jest (w zakresie interesującego nas tu zagadnienia) przede wszystkim stosunek nieskończonego bytu do idei nieskończoności Boga oraz zależność pomiędzy skończonością (granicznością) poznania i nieskończonością bytów powstających mocą Boga. Od czasów Jana Dunsa Szkota (wiek XIII), który w logicznym wywodzie opisał dowody nieskończoności Boga, wypracowano w teologii i scholastyce definicję tego podstawowego atrybutu Boskiego, uzupełnianą potem i modyfikowaną wielokrotnie, a mówiącą, że „Bóg jako pierwsza Przyczyna sprawcza, zdolny do wytwarzania nieskończoności skutków, musi być nieskończony w swej mocy”⁷⁴. Ponadto — według Dunsa Szkota — „Bóg musi być nieskończony, ponieważ poznaje nieskończoność przedmiotów intelektualnie poznawalnych”⁷¹. Jako że człowiek posiada wolną wolę, istnieje w nim „naturalna skłonność do kochania nade wszystko nieskończonego dobra”⁷⁶.

⁷³    D. Alighieri, Boska komedia, przeł. A. Kuciak, wstęp P. Lisicki, Poznań zooó, s. 481— -483.

⁷⁴    F. Copleston, Historia filozofii, t. II, s. 595.

⁷⁵    Tamże.

⁷⁶    Tamże.