ETAPY INTEGRACJI
UJ
CIE TEORETYCZNE
dr Stanisław Umiński
Ośrodek Badań Integracji Europejskiej, Uniwersytet Gdańsk
Wykład przygotowany w ramach grantu Komisji Europejskiej:
Jean Monnet  The European Economic Integration  Electronic
1
Platform
Argumenty na rzecz wolnego
handlu
" Podział pracy i specjalizacja (przewagi konkurencyjne,
przewaga komparatywna,  intra industry trade )
" Mobilność dóbr w obszarze zintegrowanym (usuwanie
barier = integracja negatywna)
" Wspomaganie mobilności dóbr za pomocą integracji
pozytywnej
pozytywnej
" Niedyskryminacja handlu wewnÄ…trz ugrupowania i
dyskryminacja na zewnÄ…trz
" Integracja rynków oparta na efektywnej konkurencji
" Korzyści z dużego rynku
" Zwiększanie międzynarodowej siły przetargowej
(poprawa terms of trade)
2
Etapy integracji
gospodarczej i walutowej UE
I. Strefa wolnego 1. brak ceł wewnętrznych
handlu
3
Etapy integracji
gospodarczej i walutowej UE
Strefa wolnego handlu, wg. J. Misali
1%
1%
A
0,5% A
1,5%
1,5%
O%
O%
D B
12%
3%
12% D B
3%
9%
4,5%
C
C
9%
9%
Przed strefÄ… wolnego handlu W strefie wolnego handlu
4
y
ródło: Józef Misala, Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, Szkoła Główna Handlowa, 2003, str. 351
Etapy integracji
gospodarczej i walutowej UE
I. Strefa wolnego
handlu
1. brak ceł wewnętrznych
II. Unia celna
2. wspólna taryfa celna
2. wspólna taryfa celna
Unia celna jako szczególny przypadek
wolnego handlu wewnÄ…trz
i protekcjonizmu na zewnÄ…trz
5
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu
Linie możliwości produkcyjnych
Linia handlu międzynarodowego
6
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu (cd.)
K
K
7
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu (cd.)
K
8
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu (cd.)
Bardziej skomplikowany model dla rosnÄ…cego kosztu alternatywnego
Masło
A
eksport masła
K
K
import armat
A
Armaty
9
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu (cd.)
Bardziej skomplikowany model dla rosnÄ…cego kosztu alternatywnego
Masło
K
K
import masła
B
B
eksport armat
Armaty
10
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu (cd.)
Bardziej skomplikowany model dla handlu w warunkach korzyści skali
Masło
B
K
import armat
A
import masła
C
Armaty
11
eksport masła
eksport masła
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu (cd.)
Model znoszenia ceł - wstęp
Cena (C)
OBSZAR NADWYŻKI KONSUMENTA
OBSZAR NADWYŻKI KONSUMENTA
A
C1
krzywa popytu
Ilość (I)
I1
12
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu (cd.)
Model znoszenia ceł - wstęp
Cena (C)
krzywa podaży
C1
C1
A
A
OBSZAR NADWYŻKI PRODUCENTA
OBSZAR NADWYŻKI PRODUCENTA
Ilość (I)
I1
13
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu (cd.)
Model znoszenia ceł
Cena
Podaż
Cena
światowa
+ cło
A
C
B D
Cena
światowa
Popyt
I3 I1 I2 I4
14
Ilość
Skutki integracji handlowej ujęcie teoretyczne
Od autarkii do wolnego handlu - podsumowanie
" Znoszenie ceł jest odwrotnością nakładania ceł
" Efekty STATYCZNE:
 wzrost importu
 spadek ceny
A   strata mniej efektywnych producentów krajowych
B  efekt produkcyjny kreacji handlu
B  efekt produkcyjny kreacji handlu
D  efekt konsumpcyjny kreacji handlu
B + D  Å‚Ä…czne efekty netto kreacji handlu
C  strata wpływów z ceł
" Efekty DYNAMICZNE:
 wzrost efektywności  konkurencja
 korzyści skali  większy rynek
 korzyści ze wzmocnienia innowacji  wzrost PKB
 pobudzenie działalności gospodarczej  wzrost eksportu i PKB
15
 dynamika handlu wewnątrz-gałęziowego
Skutki efektu kreacji handlu
100
90
80
A B
70
EFEKT KREACJI HANDLU
60
60
A
50
B
Handel między partnerami rośnie
C
40
30
20
10
A B
0
2000 2001 2002 2003
16
Skutki efektu kreacji handlu (cd.)
EFEKT PRZESUNI
CIA HANDLU
Import od bardziej efektywnego producenta
 ze świata jest zastępowany przez mniej efektywnego
producenta z  kraju partnerskiego
17
Ekspansja bÄ…dz
redukcja handlu
KREACJA HANDLU
PRZESUNI
CIE HANDLU
EFEKT NETTO
18
EFEKT
NEUTRALNY
EKSPANSJA
REDUKCJA
Wnioski z rozważań nad skutkami unii celnej
" Ekonomiczne efekty unii celnej zależą od jej rozmiarów
" Udział krajów członkowskich we wzajemnej wymianie
handlowej
" SÄ…siedztwo geograficzne !ð koszty transportu i koszty
transakcyjne
" Zbliżony poziom rozwoju gospodarczego
" Zbliżony poziom rozwoju gospodarczego
" Wyjściowy poziom taryf
" Struktury produkcji
 komplementarne !ð mniejsze korzyÅ›ci z unii celnej
 substytucyjne (konkurencyjne) !ð wiÄ™ksze korzyÅ›ci
" Elastyczność (np.  wąskie gardła produkcyjne)
19
Etapy integracji
gospodarczej i walutowej UE
I. Strefa wolnego
handlu
1. brak ceł wewnętrznych
II. Unia celna
2. wspólna taryfa celna
2. wspólna taryfa celna
III. Wspólny rynek
III. Wspólny rynek
3. swobodny przepływ
kapitału, usług, ludności
20
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Skutki transferu kapitału
" Obniżenie marży banków
" Utrata renty monopolistycznej przez banki
" Lepsze możliwości lokowania oszczędności
" Lepsze możliwości zaciągania kredytów
" Korzyści ze skali działania
" Korzyści ze skali działania
" Poprawa jakości usług
" Spadek/wzrost stóp procentowych
" Handel a FDI !ð komplementarność czy
substytucyjność
21
Skutki transferu kapitału (cd.)
" Kreacja i przesunięcie inwestycji (program rynku
wewnętrznego)
" Integracja rynku dóbr prowadzi do przepływu
czynników produkcji
(model H-O-S)
" Transfer kapitału  konwergencja czy
" Transfer kapitału  konwergencja czy
dywergencja rozwoju ekonomicznego? (kapitał
dywergencja rozwoju ekonomicznego? (kapitał
przyciąga kapitał)
" PrzepÅ‚yw kapitaÅ‚u !ð wpÅ‚yw na równowagÄ™
wewnętrzną i zewnętrzną (dewaluacja,
bezrobocie)
" Mobilny kapitał a nie-mobilna siła robocza
"  Obcy nas wykupiÄ…
22
Skutki transferu siły roboczej
Efekty pozytywne dla kraju  wysyłającego
" Spadek bezrobocia (ważny np. dla Włoch, w
latach 60 - tych i 70 - tych)
" Transfer dewiz do kraju pochodzenia (dla
Jugosławii w latach 70 - tych 2 - 3 mld USD
rocznie) zależny od czasu pobytu
" Zdobycie dodatkowego wykształcenia w kraju
" Zdobycie dodatkowego wykształcenia w kraju
przyjmującym (ważne szczególnie dla ludzi
wysoko wykwalifikowanych)
" Efekty kulturowe i cywilizacyjne (nowe wzorce,
idee, formy życia, budownictwo, morale pracy,
organizacja)
" Efekty inwestycyjne (powracajÄ…cy inwestujÄ… w:
mieszkania, przedsiębiorstwa, pap. wartościowe)
23
Skutki transferu siły roboczej
Efekty negatywne dla kraju  wysyłającego
" Deformacja na rynku pracy (np. ochrona zdrowia,
usługi informatyczne, architektura)
" Zmiana struktury piramidy demograficznej
" Zależność od koniunktury w kraju przyjmującym
(załamanie gosp. oznacza utratę pracy i powrót.
Zwiększa to ilość bezrobotnych w kraju
Zwiększa to ilość bezrobotnych w kraju
pochodzenia)
" Utrata strumieni dochodów w postaci podatków
("drenaż fiskalny")
" Koszt wykształcenia
" Strata GDP
24
Skutki transferu siły roboczej
Efekty pozytywne dla kraju  przyjmujÄ…cego
" Oszczędności kształcenia (dla osób wykwalifikowanych) -
drenaż mózgów przez USA. Transfer wiedzy
" Efekt fiskalny - podatki
" Import metod (np. hodowli, uprawy, technologii
spożywczej itp.)
" Efekt kulturowo - cywilizacyjny (wzbogacenie sieci usług
" Efekt kulturowo - cywilizacyjny (wzbogacenie sieci usług
gastronomicznych, handlowych, zmiana zachowań itp.)
" Przyciąganie kapitału inwestycyjnego (osoby zamożne
inwestujące w firmy i nieruchomości)
" Zmiana piramidy demograficznej (jeżeli imigrują ludzie
młodzi)
" Wzrost GDP
25
Skutki transferu siły roboczej
Efekty negatywne dla kraju  przyjmujÄ…cego
" Koszty emerytur (zasiłki) - jeżeli osoby starsze
" Korzystanie z publicznego systemu oświaty, ochrony,
służby zdrowia
" Transfery dochodów za granicę
" Pogorszenie sytuacji na rynku pracy
" Pogorszenie sytuacji na rynku pracy
" Niepokoje społeczne, bariery psychologiczne wśród
ludności miejscowej
" Spekulacja (np. wzrost cen mieszkań w dzielnicach
imigrantów)
" Spadek płac (ewentualnie)
26
Etapy integracji
gospodarczej i walutowej UE
I. Strefa wolnego
handlu
1. brak ceł wewnętrznych
II. Unia celna
2. wspólna taryfa celna
2. wspólna taryfa celna
III. Wspólny rynek
III. Wspólny rynek
3. swobodny przepływ
IV. Unia
kapitału, usług, ludności
Gospodarcza
4. harmonizacja polityki
gospodarczej
27
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Etapy integracji
gospodarczej i walutowej UE
I. Strefa wolnego
handlu
1. brak ceł wewnętrznych
II. Unia celna
2. wspólna taryfa celna
III. Wspólny rynek
3. swobodny przepływ
IV. Unia Gospodarcza
IV. Unia Gospodarcza
kapitału, usług, ludności
kapitału, usług, ludności
V. Pełna integracja
4. harmonizacja polityki
- Unia
gospodarczej,
Gospodarcza
5. wspólna waluta,
i Walutowa
jedna polityka
kursowa i pieniężna
28
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE
V Unia
IV Unia
I Strefa III
Gospodarcza i
Gospo-
wolnego Wspólny
Walutowa
darcza
handlu rynek
Wspólna waluta;
II Unia
jednolita polityka
pieniężna
pieniężna
celna
celna
Harmonizacja polityki gospodarczej
Swobodny przepływ ludzi, towarów,
usług i kapitału
Wspólna taryfa celna
Brak ceł wewnętrznych
29
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce