2011-01-20 2011-01-20
INTELEKTUALIZM ETYCZNY
SOKRATESA
(470  399 p.n.e.)
" Zainteresowania tego filozofa skupiały się wokół sensu ludzkiego życia i
odpowiedzi na pytanie  Jak żyć? . Dlatego też został uznany za twórcę
refleksji etycznej w kulturze europejskiej.
refleksji etycznej w kulturze europejskiej.
" Najwyższym celem ludzkiej egzystencji jest osiąganie szczęścia (gr.
ETYKA ZARZ
DZANIA (3) eudajmonio) . Szczęście należy osiągać w zgodzie z cnotami. Zbliża to
go do sofistów, choć dla Sokratesa życie szczęśliwe to życie godne.
" Należy wykształcać w sobie zdolność rozróżniania dobra i zła oraz
pozostawać w zgodzie z tym rozróżnieniem i samym sobą.
" Człowiek jest z natury dobry, a wiedza moralna jest wrodzona, niejako
INSPIRACJE I KONTROWERSJE FILOZOFICZNE
zadana człowiekowi. Znajduje się w duszy (pierwowzór chrześcijańskiego
sumienia).
" Zacne postępowanie wymaga samowiedzy  słynne hasło  Poznaj
samego siebie .
Tadeusz Oleksyn
" Zło bierze się głównie z niewiedzy. Dlatego należy stale rozważać,
dyskutować i coraz to lepiej rozumieć sens takich pojęć, jak dobro, zło,
odwaga, sprawiedliwość, itd. Służyły temu jego słynne procedury
elenktyczna (ironiczna) i maieutyczna (położnicza).
3
SOFIŚCI / PITAGOREJCZYCY ETYKA PLATONA
PRAKTYKUJ
CY M
DROŚĆ (V  IV w.p.n.e.) 427-347 p.n.e
" Sofiści to grupa filozofów (Pitagoras,
" W sferze etyki zainteresowania Platona ogniskują się wokół
Gorgiasz, Hippias, Prodikos,
natury dobrego życia. Jest to takie samo intelektualne wyzwanie,
natury dobrego życia. Jest to takie samo intelektualne wyzwanie,
Protagoras, i in.), którą łączyło jak odkrywanie prawd matematycznych;
Protagoras, i in.), którą łączyło jak odkrywanie prawd matematycznych;
przekonanie, że nie prawa boskie czy " Jako uczeń Sokratesa przejął szereg jego poglądów: dobro ma
charakter obiektywny, jest zapisane w ludzkiej duszy i należy je
prawa przyrodnicze, ale umowa
zgłębiać (co wymaga refleksji, ćwiczeń i wysiłku); zło bierze się
społeczna przesądza o tym, co jest a
głównie z niewiedzy; życie dobre to życie godne.
co nie jest etyczne. Umowa ta ulega
" Ludzie pozbawieni zdolności intelektualnych powinni
zmianom, ale dopóki tak się nie
naśladować tych, którzy te zdolności posiadają lub być przez
stanie, należy przestrzegać istniejącej. nich rządzeni / przez prawo stanowione i egzekwowane.
" Konieczna jest harmonia między cnotami: mądrości, męstwa i
" Konieczna jest harmonia między cnotami: mądrości, męstwa i
" Przekonania tej grupy wyraża słynna
" Przekonania tej grupy wyraża słynna
umiarkowania. Cnotą nadrzędną jest sprawiedliwość,
sentencja Protagorasa  Człowiek jest
szczególnie ważna w życiu społecznym.
miarą wszechrzeczy .
" W filozofii i etyce Platona kluczowe znaczenie mają idee, które
" Istotną rolę w etyce pitagorejczyków są doskonałe, niezmienne i wieczne i które są bytem
nadrzędnym.
odgrywają wymyślone przez nich
cnoty (gr. arete, łac. virtus). Cnoty  to
dodatnie cechy moralne, uważane za
2 4
najwyższe dobro: dzielność (przez co
1 2
2011-01-20 2011-01-20
SZKOA
A CYNICKA
Pytania:
" Nazwa pochodzi od słowa kynos
(pies), który był metaforą życia
" W jakim stopniu koncepcja
" W jakim stopniu koncepcja
zgodnego z naturą, wolnego od
zgodnego z naturą, wolnego od
cnót, poglądy Sokratesa i
hołdowania fałszywym wartościom,
Platona są ważne i aktualne chciwości, pragnienia sławy,
zaszczytów i innych powszechnych
dzisiaj?
dążeń  bezmyślnego tłumu .
" Jakie wynikają z nich wnioski
Twórcami tej szkoły byli Antystenes
dla biznesu i zarządzania?
(436-365) i Diogenes z Synopy (413-
325).
325).
" Czy procedury Sokratesa
" Czy procedury Sokratesa
" Aby żyć godnie należy zrezygnować z
można wykorzystywać
powierzchowności i ułudy, bogactwa,
współcześnie przy rozwijaniu
zniewolenia przez przyjemności
zdolności odróżniania dobra od
zmysłowe, nie poddawać się
zła i etycznej wrażliwości? Czy
schematom i sztywnym
konwenansom.
można to robić w zakładach
5 7
" Szkoła cynicka przejęła koncepcję
pracy?
ETYKA UMIARU ARYSTOTELESA
(384  322 p.n.e.)
HEDONIZM
" Wspólnym celem ludzkich dążeń jest szczęście, rozumiane jako
" Hedonizm, to ogólna nazwa doktryn etycznych, które za główny
stan powodzenia i pomyślności życiowej. Szczęście  to
cel życia i motyw postępowania ludzi uznają przyjemność; to
słowo było w starożytności rozumiane inaczej i szerzej, niż dzisiaj. nadrzędny, naturalny i uprawniony cel ludzkiego życia.
słowo było w starożytności rozumiane inaczej i szerzej, niż dzisiaj. nadrzędny, naturalny i uprawniony cel ludzkiego życia.
" W postaci skrajnej zaprezentował go Arystyp z Cyreny, a w
" Szczęście to nie tyle stan, ile droga, która do niego prowadzi i
umiarkowanej  Epikur. W czasach nowożytnych jest wyrażany
która wiąże się z: określonymi kompetencjami, aktywnością,
przez utylitaryzm (twórcy: J. Bentham, J.S. Mill).
działaniem zgodnym z rozumem oraz cnotliwym
" Arystyp z Cyreny (filozof grecki, lata 435-366 p.n.e. uczeń Sokratesa), za cel
postępowaniem.
życia przyjmował duchowe przyjemności.
" Cnota  to  uosobienia zachowujące środek między nadmiarem
" Epikur (filozof grecki, lata 341- 270 p.n.e.) za warunek szczęścia uważał
a niedostatkiem . Dla przykładu, odwaga mieści się między
brak cierpień i trosk. Głosił, że równowagę ducha osiąga się
brawurą a tchórzostwem, szczodrość zawiera się między
unikając powierzchownych przyjemności i zadowalając się
unikając powierzchownych przyjemności i zadowalając się
rozrzutnością a skąpstwem. Tak rozumianych cnót można się
rozrzutnością a skąpstwem. Tak rozumianych cnót można się
skromnym życiem.
skromnym życiem.
nauczyć.
" Wg Epikura przyjemność, będąca głównym dobrem moralnym,
jest tożsama z  samoistną radością życia . Tak rozumiana " Demokracja jest tą formą życia społecznego, która zapewnia
przyjemność jest więc czymś zasadniczo odmiennym od
szczęście największej liczbie ludzi, gdyż pozwala im na aktywne
przyjemności w dzisiejszym rozumieniu tego słowa.
uczestnictwo w życiu społecznym i działanie.
" Etyka Arystotelesa nosi nazwę  Etyki umiaru lub  Etyki złotego
środka .
6 8
3 4
2011-01-20 2011-01-20
Pytania: Pytania:
1. Która z filozofii etycznych jest " Czy filozofia stoicka przystaje do
Państwu najbliższa? współczesnej gospodarki
Państwu najbliższa? współczesnej gospodarki
Hedonizm, Szkoła cyników czy rynkowej?
 Droga środka Arystotelesa?
" Czy postawa stoicka jest
2. Czy  Etyka umiaru ma lub właściwa dla zarządzających w
może mieć zastosowanie we obecnych czasach?
współczesnym biznesie i
" Czy postawa stoicka jest
zarządzaniu?
zarządzaniu?
właściwa dla postaw
właściwa dla postaw
pracowniczych?
9 11
EGOIZM I ALTRUIZM wg Jenny Teichman
STOICY
Egoizm w sensie praktycznym polega na zachowaniu,
" Stoicyzm jest uważany za najbardziej
które cechuje systematyczne samolubstwo. W sensie
wpływową koncepcję etyczną
starożytności  przed pojawieniem się teoretycznym egoizm to teoria, w której podstawą
starożytności  przed pojawieniem się teoretycznym egoizm to teoria, w której podstawą
chrześcijaństwa.
moralności jest prywatny interes jednostki. Adam Smith
" Wybitni przedstawiciele: założyciel
(1723-1790) przekonywał, że prywatny interes jednostki
Zenon z Kition (342-270 p.n.e.), Seneka
nie musi stać w sprzeczności z interesem społecznym
(3 p.n.e.  65 n.e.), Epiktet (50  130
(słynny przykład z piekarzem).
n.e.), Marek Aureliusz (121-180 n.e.).
Altruizm w sensie praktycznym polega na zachowaniu,
" Ideałem jest życie zgodne z naturą -
istotą świata oraz człowieczym które cechuje systematyczna orientacja na drugiego
istotą świata oraz człowieczym które cechuje systematyczna orientacja na drugiego
rozumem. Harmonia z naturą polega
człowieka. W sensie teoretycznym to teoria, w której
nie na naginaniu świata do swojej
moralność jest w zupełności albo w znacznej mierze
woli, ale na własnym doń
zorientowana na dobro innych ludzi.
dostosowaniu.
" Należy skupiać uwagę na tych
10 12
sprawach i działaniach, na które
człowiek ma wpływ. Co do reszty, na
5 6
2011-01-20 2011-01-20
EGOIZM  RÓŻNE UZASADNIENIA
(1) Każdym człowiekiem kieruje wzgląd na własne dobro.
Nawet pozornie niesamolubne czyny są tak
naprawdę zamaskowanym egoizmem. Tak bywa, ale
naprawdę zamaskowanym egoizmem. Tak bywa, ale
Pytanie do dyskusji:
Pytanie do dyskusji:
przecież nie zawsze.
(2) Pragnienie aby pomagać innym jest w istocie
Czy w biznesie i zarządzaniu trzeba wybierać
motywowane egoistycznie; liczymy na wzajemność,
między egoizmem a altruizmem?
uznanie środowiska, itp.
(3) Bycie samolubnym jest bardziej racjonalne, niż bycie
niesamolubnym. Wzgląd na własny interes prowadzi
niesamolubnym. Wzgląd na własny interes prowadzi
do bogatego społeczeństwa (Szkoła Austriacka Ekonomii).
(4) Egoizm powinien stać się powszechny. Wybitne
jednostki powinny kierować się egoizmem dla dobra
ludzkiej rasy (Fryderyk Nietzche, promujący bezwiednie rasistowską
ideę nadludzi). 13 15
ALTRUIZM  RÓŻNE UZASADNIENIA
UTYLITARYZM
(1) Zarówno egoizm jak i altruizm są częścią repertuaru
" Nowsza odmiana hedonizmu. Według
zachowań zarówno ludzi, jak i zwierząt stadnych.
J. Benthama (1748-1832) dobro to
J. Benthama (1748-1832) dobro to
Nawet zwierzętom zdarzają się zachowania
Nawet zwierzętom zdarzają się zachowania
przyjemność a zło  to ból i cierpienie.
niesamolubne (Szkoła Behawioralna).
Według J.S. Milla (1806-1873) dobro to
(2) Z moralnego punktu widzenia zachowanie
szczęście a zło to jego brak. J.S. Mill
niesamolubne ma wyższą rangę, niż samolubne.
jest tu zgodny z Arystotelesem.
(3) Podział istot ludzkich na lepsze i gorsze jest sztuczny.
" Najwyższym dobrem jest pożytek
Ktoś na wózku inwalidzkim może być wybitnym
jednostki lub społeczeństwa.
astronomem, a klasowy przygłup może Ci uratować
" Celem wszelkiego działania powinno
" Celem wszelkiego działania powinno
życie.
życie.
być  największe szczęście największej
liczby ludzi .
(4) Warto przyjrzeć się, jacy ludzie opowiadają się na
temat wyższości egoizmu i jednych ludzi nad innymi " W XX wieku pojmowanie dobra przez
utylitarystów jest szersze: to nie tylko
oraz wprowadzają te teorie w życie: zatracający się
szczęście i przyjemność, ale także
dla pieniędzy, autokraci, dyktatorzy, zbrodniarze
wolność, przyjaz
ń, dokonania
wojenni.
14 16
artystyczne, itd.
7 8
2011-01-20 2011-01-20
KONSEKWENCJALIZM Pytania:
" Termin stworzony w roku 1957 przez
" Czy relatywizm występuje
Elizabeth Anscombe. Jest bliski, a
często we współczesnych
często we współczesnych
zdaniem niektórych tożsamy, z
zdaniem niektórych tożsamy, z
utylitaryzmem. organizacjach i współczesnym
" Dobre działania i dobre czyny to te,
zarządzaniu? Proszę podać
które przynoszą dobre rezultaty.
przykłady.
" Należy przewidywać skutki czynów i
" Czy kodeksy dobrych praktyk
działań; rezygnować z tych, które niosą
za sobą skutki negatywne i wdrażać te,
( kodeksy etyczne )
które przyniosą skutki pozytywne.
poszczególnych organizacji
poszczególnych organizacji
Ponieważ na ogół występują skutki
Ponieważ na ogół występują skutki
mogą wprowadzać regulacje
zarówno pozytywne i negatywne, trzeba
podejmować te działania, gdzie bilans
niezgodne z uniwersalnymi
 strat i zysków jest dodatni.
wartościami etycznymi?
" Słabości:
" Czy kultura masowa jest równie
- w moralności  bilans strat i zysków nie
istnieje, a przynajmniej nie można się nim dobra, jak  wysoka kultura ?
17 19
kierować;
- trudno ex ante przewidzieć skutki,
RELATYWIZM ETYKA SYTUACYJNA
" To co właściwe i niewłaściwe, dobre i złe, zależy od czasów i społeczeństwa, w
którym się żyje. Nie ma wartości i zasad uniwersalnych, wspólnych dla " Etyka sytuacyjna twierdzi, że o tym czy
wszystkich i ponadczasowych, albo też jest ich bardzo niewiele.
działanie jest etyczne czy nie, decyduje
" Nie da się ani porównać ani ustalić hierarchii różnych norm moralnych, kontekst sytuacyjny. Dla przykładu,
kontekst sytuacyjny. Dla przykładu,
obowiązujących w różnych kulturach. Nie należy osądzać innych społeczeństw
obowiązujących w różnych kulturach. Nie należy osądzać innych społeczeństw
kradzież jest ogólnie zła, ale kradzież
kradzież jest ogólnie zła, ale kradzież
według norm obowiązujących w naszym własnym.
pistoletu, z którego ktoś chce dokonać
" W skrajnej postaci relatywizm twierdzi, że wszystko jest względne i każdy pogląd
morderstwa, jest czynem dobrym.
jest tak samo dobry, jak każdy inny. To samo, zdaniem relatywistów, można
" Zwolennicy etyki sytuacyjnej uważają, że
powiedzieć o kulturach: nie ma lepszych ani gorszych. Obiektywna (też nie do
nawet 10 przykazań jest względnych.
końca) może być tylko nauka, nigdy etyka.
Jezus zastąpił je jednym uniwersalnym
" Słabości:
przykazaniem miłości Boga i bliz
niego.
- jeżeli dwa społeczeństwa różnią się znacznie między sobą, to jest
Dlatego też czyny i zamiary należy
prawdopodobne, że jedno jest społeczeństwem złym a drugie dobrym;
oceniać pod tym właśnie kątem  czy są
społeczeństwo faszystowskie nie jest tak samo dobre, jak demokratyczne, etyka
to czyny wynikające ze specyficznie
członka Ku-Klux-Klanu nie jest równie dobra, jak etyka członka organizacji
członka Ku-Klux-Klanu nie jest równie dobra, jak etyka członka organizacji
Lekarze bez granic, a kultura ludożerców czy plemion składających ofiary z pojmowanej miłości (agape), właściwe w
Lekarze bez granic, a kultura ludożerców czy plemion składających ofiary z pojmowanej miłości (agape), właściwe w
ludzi nie jest tak samo dobra, jak tych społeczności, które nie mordują ludzi w danej sytuacji, czy też stanowią jej
celach kulinarnych czy rytualnych;
naruszenie. Nawet zabójstwo może być
- relatywizm stwarza nieograniczone pole do nadużyć i manipulacji; czasami niezbędne i usprawiedliwione
- relatywizm jest demoralizujący i społecznie niebezpieczny; (obroną konieczną siebie lub innych).
- relatywizm pada ofiarą własnej pokrętnej logiki: jeżeli wszystko jest względne,
" Słabości:
to relatywizm też.
- trudno niekiedy stwierdzić, czy kierując
się agape nie wyrządzamy komuś krzywdy
( Droga do piekła jest wybrukowana
18 20
dobrymi intencjami) ; nadopiekuńczy
rodzice, kierujący się miłością do dziecka,
9 10
2011-01-20 2011-01-20
Pytania:
Pytania:
1. Co Państwo sądzicie o etyce sytuacyjnej? " Czy zgadzacie się Państwo z
tezą, że etyka obowiązku jest
tezą, że etyka obowiązku jest
2. Czy etyka sytuacyjna w biznesie i zarządzaniu
2. Czy etyka sytuacyjna w biznesie i zarządzaniu
bliska większości
przynosi więcej moralnego dobra czy zła?
zarządzających i
3. Jak należy opracowywać wewnętrzne akty
pracowników?
normatywne (regulaminy pracy, wynagradzania,
" Czy można powiedzieć, że nie
układy zbiorowe pracy, kodeksy dobrych praktyk,
wywiązywanie się z
itd.), aby ewentualnie stworzyć przestrzeń dla etyki
dobrowolnie przyjętych
dobrowolnie przyjętych
sytuacyjnej?
sytuacyjnej?
obowiązków jest z natury
nieetyczne? Czy są jakieś
wyjątki?
" Czy etyka obowiązku to  etyka
na ponuro ? Jak ją ożywić i
21 23
uatrakcyjnić?
DEONTOLOGIA / ETYKA OBOWI
ZKU ETYKA EGZYSTENCJALIZMU
" Za twórcę uznaje się Immanuela Kanta (1724-1804), uważanego za " Termin egzystencjalizm rozpowszechnił się w latach 40. XX wieku, za
najwybitniejszego filozofa - etyka ery nowożytnej. sprawą głównie francuskiego filozofa i pisarza J.P. Sartra, aczkolwiek
prekursorem tego kierunku był  już w XIX wieku - S.A. Kierkegaard.
" I. Kant jest autorem głośnego  imperatywu kategorycznego , który
nakazuje, by  postępować według takiej maksymy, którą chętnie " Egzystencjaliści zwracali szczególną uwagę na autentyczność istnienia,
nakazuje, by  postępować według takiej maksymy, którą chętnie " Egzystencjaliści zwracali szczególną uwagę na autentyczność istnienia,
widziałoby się jako prawo powszechne . Wokół tego imperatywu uznając ją za kluczową kwestię etyczną i zarazem za punkt wyjścia dla
ogniskuje się cała jego etyka.  Kłamstwo jest rzeczą złą, ponieważ nie zaistnienia odpowiedzialności i uczciwości. Człowiek, który nie jest
chciałbyś, aby wszyscy kłamali. Życie stałoby się wówczas nie do autentyczny, który nie żyje autentycznie, nie może być wolny ani w
zniesienia . pełni odpowiedzialny. Zwracali też uwagę na dramatyzm wyborów:
wybierając jedno tracę coś innego. Jeżeli chcę mieć wszystko i z
" Etyka Kanta jest etyką obowiązku:  Czyń co powinieneś, ponieważ
niczego nie umiem zrezygnować, na ogół jest jeszcze gorzej.
powinieneś .
" Filozofia egzystencjalna, która upowszechniła się bezpośrednio po
" Etyka Kanta ma charakter systemu formalnego: nie mówi, co konkretnie
okropieństwach II wojnie światowej, jest ogólnie dość ponura: człowiek
okropieństwach II wojnie światowej, jest ogólnie dość ponura: człowiek
jest dobre a co złe, a jedynie dostarcza narzędzia do takiego orzekania.
jest dobre a co złe, a jedynie dostarcza narzędzia do takiego orzekania.
przemija, wszechświat jest mu obojętny lub wrogi, można oprzeć się
Odwołuje się do rozumu i wolnej woli człowieka.
jedynie na sobie. Boga nie ma, a jeżeli nawet jest, to milczy. Jest też
" Ważnego uzupełnienia do deontologii Kanta dokonuje Nicolae
heroiczna, gdyż nakazuje - mimo tak ciemnego obrazu świata i losu
Hartmann (1882-1950), stwierdzając, że człowiek ma wewnętrzny
człowieka  samorealizację i rozwój oraz usilne starania o to, aby swemu
obowiązek bycia w zgodzie z sobą, ale bez naruszania wartości
życiu nadać sens i być nie tylko dla siebie, ale także dla innych.
ogólnych. Ktoś, kto jest wierny tylko sobie, ma jego zdaniem
 pustoszącą osobowość i działa  moralnie jak hochsztapler .
22 24
11 12
2011-01-20 2011-01-20
PERSONALIZM CHRZEŚCIJAC
SKI /
ETYKA LIBERALIZMU
KATOLICKI
" Liberalizm przejawia się w kilku różnych płaszczyznach jednocześnie:
społecznej, ekonomicznej / gospodarczej i filozoficzno  etycznej.
" Kierunek obecny od lat 30. XX wieku, którego wszakże początki można
Akcentuje znaczenie wolności (zwłaszcza wolności jednostki) i
wiązać z Arystotelesem i św. Tomaszem z Akwinu. Najwybitniejsi
odpowiedzialności, zachęca do aktywności i wykorzystywania
przedstawiciele: T. de Chardin, M. Gogacz, J. Maritain, E. Stein, J.
dysponowanego potencjału (kapitału ludzkiego).
Tischner, K. Wojtyła. Stawia w centrum zainteresowania osobę ludzką
Tischner, K. Wojtyła. Stawia w centrum zainteresowania osobę ludzką
" Liberałowie uważają że im pełniej realizowana będzie indywidualna
" Liberałowie uważają że im pełniej realizowana będzie indywidualna
(łac. persona  stąd nazwa kierunku). Uważa, że osoba i osobowość
(łac. persona  stąd nazwa kierunku). Uważa, że osoba i osobowość
wolność i przedsiębiorczość, tym większa część społeczeństwa będzie
stanowią klucz dla etycznego współdziałania ludzi.
szczęśliwa i zamożna. Stanem naturalnym dla człowieka jest aktywność,
" Filozofia i etyka personalizmu katolickiego wykazuje pewne zbieżności z
wynikająca z jego witalności i radości życia.
egzystencjalizmem, jeśli chodzi o znacznie, jakie przywiązuje się do
" Państwo powinno angażować się głównie w te obszary, które
indywidualnej wolności i odpowiedzialności człowieka, wagi
indywidualni ludzie nie są w stanie sami prowadzić (prawo, obronność i
podejmowanych decyzji i dokonywanych wyborów. Zasadnicza różnica
ochrona obywateli, sądownictwo, itd.). Aktywność, samodzielność i
polega na tym, że o ile egzystencjalizm jest nurtem głównie
zaradność jednostek jest w liberaliz
mie nakazem etycznym.
ateistycznym i pesymistycznym, ukazującym zagubienie człowieka, o
Gospodarka powinna być autonomiczna, interwencjonizm państwowy
tyle personalizm katolicki jest filozofią teistyczną i optymistyczną,
jest ogólnie szkodliwy.
akcentującą nadrzędność osoby ludzkiej wobec historii i ekonomii.
akcentującą nadrzędność osoby ludzkiej wobec historii i ekonomii.
Słabości:
Słabości:
" Akcentuje znacznie wychowania moralnego jako istotnego elementu
" Liberalizm może dryfować w kierunku  społecznego darwinizmu
wychowania oraz  wychowania do wyboru wartości , znaczenie
prawdy jako zasady życia społecznego i zasady wychowania, a także
" Liberalizm sprzyja społecznej dezintegracji
wychowania do wolności i odpowiedzialności.
" Liberalizm wykształcił  turbokapitalizm ; obecny kryzys pokazuje, że
 turbokapitalim nie sprawdza się i stanowi zagrożenie dla gospodarek i
społeczności oraz dla demokracji.
25 27
ORDOLIBERALIZM / SPOA
ECZNA GOSPODARKA
RYNKOWA
Pytania:
Idea ordo  ładu społecznego bazującego na wolności, sprawiedliwości
społecznej, osobistej odpowiedzialności i solidarności  pojawiła się w
kręgach  Szkoły fryburskiej w latach 30. XX wieku. Twórcami
ordoliberalizmu byli W. Eucken, F. Bohm, A. M�ller-Armack, H.
ordoliberalizmu byli W. Eucken, F. Bohm, A. M�ller-Armack, H.
1) Który z kierunków jest bliższy biznesowi i zarządzaniu:
1) Który z kierunków jest bliższy biznesowi i zarządzaniu:
Grossmann- Dorth, L. Erhard. Kluczowe wartości, to dobrobyt,
egzystencjalizm czy personalizm?
bezpieczeństwo socjalne, sprawiedliwość.
2) Czy egzystencjalizm i personalizm sytuują się w
" Gospodarka rynkowa jest tu uznawana za właściwą, obiektywnych praw
ekonomicznych nie należy naruszać, niemniej niezbędna jest funkcja
głównym nurcie czy raczej na obrzeżach etyki
regulacyjna państwa. Inaczej nieograniczona niczym wolna konkurencja
biznesu i zarządzania?
doprowadzi do zdominowania rynku przez monopole i oligopole.
" Funkcja regulacyjna państwa nie ma polegać na interwencjoniz
mie.
Rolą państwa jest niedopuszczanie do degeneracji gospodarki rynkowej,
Rolą państwa jest niedopuszczanie do degeneracji gospodarki rynkowej,
konkurencji i kapitalizmu. Sama tylko  niewidzialna ręka rynku nie
wystarcza. Państwo ma chronić wolną konkurencję, gwarantować
stabilność pieniądza, swobodę zawierania umów, uznawać prymat
własności prywatnej.
" Gospodarka ma służyć społeczeństwu, nie zaś odwrotnie. Dysproporcje
dochodowe powinny być pod kontrolą, przedsiębiorstwa mają być
społecznie odpowiedzialne. Należy rozwijać ubezpieczenia społeczne,
26 28
opiekę zdrowotną, wspierać rodziny, bezrobotnych i inne grupy słabsze
13 14
2011-01-20 2011-01-20
ORDOLIBERALIZM / SPOA
ECZNA GOSPODARKA
ETYKA SOCJALDEMOKRATYZMU
RYNKOWA (2)
" Specyficzna etyka ordoliberalizmu zmierza do połączenia wartości
etycznych, ważnych w liberaliz
mie  takich jak indywidualna wolność, " Nadrzędną wartość ma dobro społeczne, pojmowane
odpowiedzialność, zaradność, przedsiębiorczość, własność prywatna i
ponadindywidualnie.
wolna konkurencja (traktowane także jako wartości etyczne)  z
" Inne preferowane wartości: godziwe warunki życia, ochrona zdrowia,
niektórymi wartościami komunitaryzmu: społeczną solidarnością,
niektórymi wartościami komunitaryzmu: społeczną solidarnością,
opieka na starość, powszechne kształcenie, obiektywne i równe dla
opieka na starość, powszechne kształcenie, obiektywne i równe dla
współpracą, pomocą na rzecz słabszych. Ordoliberalizm zakłada też
wszystkich kryteria awansu, powszechna możliwość korzystania z
niezbędność zachowań i postaw państwowotwórcze.
postępu cywilizacyjnego.
" Ordoliberalizm legł u podstaw niemieckiej społecznej gospodarki
" Dobrobyt powinien być dostępny w równym stopniu wszystkim
rynkowej. Jest też wpisany w polską konstytucję  choć świadomość
tego faktu wśród Polaków jest niska. członkom społeczeństwa.
" Idei społecznej gospodarki rynkowej zagraża globalizacja oraz procesy
" Ważnym pojęciem jest sprawiedliwość społeczna, która m.in. wymaga
demograficzne  w Europie szczególnie starzenie się społeczeństw.
eliminowania  nadmiernych dysproporcji zamożności i jakości życia.
Przykład Szwecji pokazuje jednak, że można je przezwyciężać.
" Jako nurt polityczny socjaldemokracja jest dość silna w krajach UE.
" Jako nurt polityczny socjaldemokracja jest dość silna w krajach UE.
" W kontekście obecnego światowego kryzysu ordoliberalizm zdaje się być
" W kontekście obecnego światowego kryzysu ordoliberalizm zdaje się być
Słabości:
dobrą alternatywą dla neoliberalnej ortodoksji.
" Socjaldemokracja koncentruje się bardziej na sferze podziału niż
" Słabości: 1) A
ączenie liberalizmu i komunitaryzmu jest, w jakimś sensie,
wytwarzania
mariażem  wody z ogniem . 2) Ordoliberalizm był łatwiejszy do
prowadzenia w warunkach państw narodowych, niż w realiach
" Stępia motywacje dla wzrostu społecznej wydajności pracy.
globalizacji.
" Obiecuje więcej, niż może spełnić  a więc niebezpiecznie ociera się o
populizm
29 31
" Pojęcia  sprawiedliwość społeczna czy  nadmierne dysproporcje są
niejasne (nieostre) i mogą być dowolnie interpretowane, a także
ETYKA KOMUNITARYZMU
Pytania:
" Termin komunitaryzm pochodzi od angielskiego słowa community  wspólnota.
Bardziej znani przedstawiciele tego kierunku, to A. McIntyre, A. Etzioni, Ch. Taylor.
Filozofia komunitaryzmu zakłada, że wspólnota jest pierwotna w stosunku do
jednostki i od niej ważniejsza. Bez wspólnoty jednostka jest społecznie
1) Czy liberalizm i komunitaryzm mają większy sens w
wyizolowana. Tym samym komunitaryzm znajduje się w radykalnej opozycji
względem filozofii liberalnej, stawiającej na pierwszym miejscu jednostkę i jej
względem filozofii liberalnej, stawiającej na pierwszym miejscu jednostkę i jej
czystej postaci, czy też raczej należy szukać jakichś
czystej postaci, czy też raczej należy szukać jakichś
prawa.
między nimi kompromisów?
" Komunitaryzm preferuje współpracę, postawy prospołeczne, instytucjonalną i
społeczną pomoc i wsparcie na rzecz osób i grup, które gorzej sobie radzą.
Tworzenie równych szans dla wszystkich poprzez regulacje prawne ich zdaniem 2) Co Państwo sądzicie o ordoliberaliz
mie?
nie wystarcza.
" Komunitaryzm jest w opozycji nie tylko do liberalizmu, ale także socjalizmu. 3) Co Państwo sądzicie o  turbokapitaliz
mie ?
Punktem wyjścia dla komunitaryzmu jest bowiem, w odróżnieniu od socjalizmu,
jednostka - tyle, że w szerszym społecznym kontekście. Tym niemniej
4) Co Państwo sądzicie o etyce socjaldemokratyzmu?
komunitaryzm, podobnie jak i socjalizm, ma stosunek krytyczny do kapitalizmu
wskazując na fakty, że antagonizuje on ludzi i grupy społeczne poprzez obsesyjną
5) Czy jednostronne koncentrowanie się na dobrobycie
5) Czy jednostronne koncentrowanie się na dobrobycie
rywalizację i żądzę zysku oraz dezintegruje wspólnoty.
rywalizację i żądzę zysku oraz dezintegruje wspólnoty.
" Słabości: 1) Komunitaryzm pretenduje do filozofii uniwersalistycznej, abstrahując
i kwestiach socjalnych nie jest aby pomyłką? Może
od różnic kulturowych w różnych krajach i regionach  jedne ciążą bardziej w
stronę indywidualizmu, inne w stronę kolektywizmu. 2) Komunitaryzm ogranicza szkoda na to życia?
wybitne jednostki. 3) Wymaga radykalnej redystrybucji i wysokich progresywnych
podatków, co z kolei ogranicza wzrost gospodarczy i powoduje ucieczkę za
granicę osób i firm  zwłaszcza w realiach globalizacji.
30 32
15 16
2011-01-20 2011-01-20
ETYKA POSTMODERNIZMU /
Wykorzystane z
ródła:
PONOWOCZESNOŚCI
" Postmodernizm rozpoczął się pod koniec lat 60. XX wieku i wiąże m.in. z
takimi inicjatorami, jak: M. Foucault, G. Deluze, R. Porty. Jest prądem Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy
zarówno intelektualnym, jak i kulturowym, wywierającym pewien wpływ słynnych filozofów. PWN, Warszawa 1984.
także na etykę. Rozwinął się po kryzysach naftowych z lat 70. Wpływy
także na etykę. Rozwinął się po kryzysach naftowych z lat 70. Wpływy
Elementy etyki gospodarki rynkowej, red.
Elementy etyki gospodarki rynkowej, red.
postmodernizmu, aczkolwiek słabnące, widoczne są do dziś.
B. Pogonowska. PWE, 2000
" Główne jego cechy: 1) pluralizm; 2) wielość i zmienność systemów
Encyklopedia PWN w trzech tomach.
wartości (także moralnych) w zależności od zmienianych coraz częściej
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
przez jednostkę środowisk; 3) duże znaczenie kultury (także organizacji)
1999.
przy jednoczesnej skłonności do częstych migracji w ramach różnych
Filek J., Filozofia jako etyka. Wydawnictwo
kultur; 4) niechęć do zasad, reguł, norm, procedur, schematów i struktur
Znak, Kraków 2001
organizacyjnych oraz  człowieka organizacji , niechęć do dużych
Kietliński K., Martinez Reyes V., Oleksyn T.,
Kietliński K., Martinez Reyes V., Oleksyn T.,
organizacji i ich sposobów działania; 5) niechęć do teorii i
organizacji i ich sposobów działania; 5) niechęć do teorii i
Etyka w biznesie i zarządzaniu. Oficyna
akademickiego nauczania  preferowanie praktyki i analiz studiów
Ekonomiczna, Kraków 2005.
przypadków (case studies); 6) preferowanie etyki sytuacyjnej; 7)
Popkin R.H., Stroll A., Filozofia.
katalizowana społecznie i (zwłaszcza) indywidualnie płynność i
Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1994
zmienność wszystkiego; 8) czasowość i prowizoryczność; 9) częste
odchodzenie od etyki powszechnej. Tejchman J., Etyka społeczna. Oficyna
naukowa, Warszawa 2002.
" Słabości: nurt o pewnych cechach lewacko  anarchistycznych,
33 35
eklektyczny, często wiążący się z filozofią New Age, powierzchowny;
więcej niszczy niż tworzy.
Pytania:
1) Jakie są pozytywne strony postmodernizmu w dziedzinie etyki?
2) Co postmodernizm wniósł do zarządzania?
2) Co postmodernizm wniósł do zarządzania?
3) Jak Państwo widzicie związki pomiędzy postmodernizmem a
relatywizmem?
4) Czy podzielacie Państwo pogląd Z. Baumana, że aczkolwiek
postmodernizm niszczy systemy etyczne, to jednak może mieć to
skutki pozytywne w postaci odrodzenia moralności jednostkowej
 po rozwianiu  zasłon dymnych , jakie stanowią różne  kodeksy
etyczne ?
etyczne ?
34
17 18