DSC03418 (4)

Hf w całej pełni, ale mimo to istota ich temperamentu jest równa szlacheckiej. Namiętności i przywiązanie do doczesnego życia nie zniszczyły w nich gorącej pobożności. Znamiennym jest w powieści Reymonta wpływ religii na niespokojne desce chłopów. Kościół stanowi punkt centralny wsi. Ceremonie liturgiczne odbywają się wśród nabożnego skupienia. Ludzie, chata, ba, nawet zwierzęta w oborze pozostają pod opieką święconej wody. Częstym obrazem u Reymonta jest porównanie tarczy słonecznej z promieniejącą od blasku hostią...

Rzadko się zdarza czytać wielotomową powieść w rozmią-im Chłopów z równym zainteresowaniem od początku do k-ońca. Znajdują sdę u Reymonta ustępy, które porywają czytelnika nieodpartym napięciem akcji, są znowu inne, gdzie tętno wydarzeń jnk gdyby słabło. Nigdy jednakże czytelnik nie przerzuca stronie p obojętnością, gdyż zdaje sobie sprawę z konieczności pencirw i ciszy w kołowrocie pór roku, w których ramy opowieść jest wprawiona. Nie jest się nigdy znudzonym, gdyż ani aa sekundę nie zjawia się zwątpienie o rzeczywistości świata, rozsnutego przed naszymi oczyma. Żyjemy podczas lektury między prawdziwymi ludźmi, oglądamy tak liczne oblicza, że nazwisk ich zapamiętać nie można, czujemy każdej chwili twardy grunt pod nogami.

Skoro w końcu odkładamy książkę na bok, wiemy, że zdobyliśmy to, co tylko wielki poeta dać może: "wgląd w prawdziwe życie ludu.

Fryderyk Book. Cyt. wg S. Wędkiewicz:

„Chłopi” Reymonta to Szwecji. Kraków

1925, S. 41—42, 43—44.

[REYMONT I ŻEROMSKI]

Spośród współczesnych- polskich autorów dwóch tylko mogło koózić i uchodziło istotnie za kandydatów do nagrody Nobla. Inym był Reymont, a drugim Żeromski. Różnica między nimi

nie jest różnicą w uzdolnieniu i nie da się też wymietiyfe żadnym stopniem estetycznej oceny: niemniej obaj różnią sią zasadniczo poglądem na świat i temperamentem, charakterem i kierunkiem twórczości. Obaj są godnymi przedstawicielami polskiej literatury, a przez swe przeciwieństwa dają świadectwo bogatej i zróżnicowanej strukturze duchowej swojego narodu. Żeromski, pełen kontrastów, egocentrycznie zorientowany badacz nierozwiązanych problemów i zawiłych wątpliwości, jest namiętnym, niespokojnym intelektualistą; Reymont — to stateczny i harmonijny poeta, który zdobył jednolite i konsekwentne spojrzenie na świat i we własnej duszy zawarł ośrodek zagadnień. Nigdy nie powiodło się Żeromskiemu osiągnąć Reymontowej mocy w tworzeniu zwartych, z jednej bryły ukutych arcydzieł ani też z nim razem przeniknąć świata zjawisk na podstawie spokojnej, niczym nie zmąconej poetyckiej wizji; natomiast zawsze przewyższa Żeromski Reymonta głębią uczucia, wielostronnością artyzmu, sdłą temperamentu i wspaniałością języka. W Żeromskim znajduje swój symbol polski burzliwy temperament, co raczej poświęci życie niż miłość lub nienawiść i nie prędzej wstrzyma swój zapał, aż do dna wypije puchar' rozkoszy lub goryczy. Inaczej u Reymonta. Jego li-i ryezno-epiczńy styl lśni jak ukojona, równa powierzchnia : głębokiego jeziora leśnego, skrytego wśród drzew z dala od ludnych dróg i z dala od burz. Akademicka równomierność cechuje jego opowiadanie, dramatyczne zaś napięcie nigdy nie przekracza naturalnych granic życia. Reymont nigdy nie ubiera miłości w barwy piękniejsze od rzeczywistych, nie maluje żałoby w rozmiarach ponadnaturalnych i nie przypisuje życiu jakiegoś wyjątkowego okrucieństwa. Jest sprawiedliwy, a więc otacza zawsze wszystko — miłość, żałobę, życie, troski, wszelkie ludzkie uczucia — łagc    >rawdy.

S. Wędkle-rtuecji. Kra-