DSC03502 (2)

szeroko i z zamiłowaniem stosował dla uzyskania ostrza rogowego lub kościanego technikę ukośnych przecięć i wygładzeń. Jest to technika bardzo stara, bo i w paleolicie europejskim była już stosowana do uzyskiwania ostrzy szydeł. Wynalezienie tej techniki, nie wychodzącej potem z użycia przez kilkadziesiąt tysięcy lat, musiało stanowić swego czasu znaczny przełom w rozwoju techniki obróbki kości i rogu.

Różnice więc zachodzące między poszczególnymi dłutami są nieznaczne, a spowodowane zostały użyciem różnego rodzaju kości, co pociągało za sobą niekiedy zastosowanie różnych technik obróbki. Należy więc przypuszczać, że nie jest to chyba wynikiem świadomej dążności do zróżnicowania formy lub przystosowania do specjalnych czynności. Funkcja bowiem spełniana przez dłuta pozostaje ta sama, nawet przy zmianie jego kształtu. Można by jednak zrobić spostrzeżenie, że jego funkcja podlega pewnym odmianom ze względu na obrabiany materiał lub jego wymiary, a także na zamierzone wręby wykonane dłutem. Aby zadośćuczynić wymogom materiału i móc najdokładniej realizować zamierzone w nim .prace, wystarczyło tylko zmniejszać lub zwiększać rozmiary dłut lub ich ostrzy, nie zmieniając zasadniczego kształtu tego narzędzia, które było tym doskonalsze, im prostsza była jego budowa, podobna do klina, szerszego ku górze i zwężającego się ku ostrzu.

Wydaje się, że do obróbki dużych kloców drewna stosowane były dłuta większe, to jest dłuższe i szersze niż do wyrobu narzędzi, naczyń, sprzętów i przy-borów drewnianych. Natomiast wybijanie w drewnie otworów o małej średnicy wymagało stosowania dłut o niewielkich wymiarach i węższym ostrzu, gdyż małe wymiary dłuta umożliwiały dokładniejszą kontrolę jego działania.

Zatem jedynym kryterium klasyfikacji dłut byłyby ich długości całkowite oraz szerokości ostrza. Ponieważ jedak dwie te cechy nie zawsze idą ze sobą w parze,

trzeba jeszcze zadecydować, która z nich jest istotniejsza. Ostrze jest zasadniczym elementem funkcjonalnym dłuta i warunkuje w ogóle jego użyteczność. Dłuto ze złamanym lub stępionym ostrzem, mimo technicznie najdoskonalszego tylca i sporządzenia z najodporniejszego materiału, nie może służyć temu celowi, do którego zostało wyprodukowane. Natomiast łatwo wyobrazić sobie wykonanie tej samej pracy dłutem krótkim i długim, szerokim i wąskim, jeśli posiadać one będą identycznej szerokości ostrza. O zastosowaniu do wykonania pewnych prac, czyli specjalizacji narzędzia, decyduje w większym stopniu jego ostrze niż trzon i tylec. Dlatego też klasyfikację dłut oprzeć należy na analizie ostrzy, zastrzegając przy tym z góry, że nie kształt ostrza będzie podstawą tej klasyfikacji, lecz rozmiar. Kształt ostrza nie gra prawie żadnej roli. Ostrze wypukłe jest jakby ostrzem zwężonym, ponieważ węższy jest tor jego pracy. Ostrze asymetryczne działa właściwie tak samo jak symetryczne, wymaga tylko nieco innej pozycji trzonu w czasie pracy.

Na podstawie więc kryterium szerokości ostrza wyróżniono w omawianym zbiorze dłut następujące typy.

Typ A. Dłuta służące do wykonywania precyzyjnych otworów i wrębów o szerokości ostrza do 0,7 cm (Tabl. C, 5, 9, 11, 14; CI, 1, 3, 6, 10—13). Największa długość całkowita dłuta tej grupy wynosi 15,2 cm (Tabl. C, 14), najmniejsza 7,2 cm (Tabl. C, 11). Egzemplarz z Ćmielowa, pow. Opatów, posiada najwęższe ostrze szerokości 0,2 cm, które upodabnia to narzędzie do szydła (Tabl. CI, 1). Jednakże płaski i prosty kształt upoważnia do zaklasyfikowania go do dłut bez żadnej wątpliwości. Przeciętna szerokość ostrza w tej grupie wynosi nieco ponad 0,5 cm, przeciętna zaś obliczona dla egzemplarzy zachowanych w całości — równe 0,5 cm. Przeciętna długość dłuta obliczona dla szeregu złożonego z 8 całych egzemplarzy wynosi 11,2 cm (Tabl C, 5, 9, 14; CI, 1, 3, 6, 10, 12).