DSC03511 (4)

Typologiczna i funkcjonalna analiza narzędzi z kości i rogu przeprowadzona na poprzednich stronach nie może oczywiście zadowolić badacza pragnącego wszechstronnie poznać zagadnienie. Szczególnie wyraźnie daje się odczuć przy takim ujęciu zagadnienia brak analizy sposobów wykonania narzędzi oraz klasyfikacja stosowanych przy ioh wyrobie metod technicznych. Problem ten jednak jest wystarczająco obszerny, aby mógł być opracowany osobno, co też istotnie ma w tym wypadku miejsce.

Zanim jednak opracowanie problemu techniki obróbki kości i rogu w kulturze pucharów lejkowatych ukaże się w postaci osobnej publikacji, pragnę już teraz, wsitępnie, zakomunikować obserwacje dotyczące tej sprawy, dokonane w trakcie wyżej przeprowadzonej analizy, zdając sobie sprawę, że poznanie tendencji rozwojowych świadomości technicznej na różnych etapach historii człowieka jest bardzo ważnym zadaniem dla każdego badacza przeszłości. Poznanie ich bowiem pozwala na dokładniejsze zrozumienie i ocenę ogólnego poziomu sił wytwórczych, które warunkują i kształtują wszelkie zjawiska społeczne.

O sposobach obróbki surowca kostnego i rogowego daje się wnioskować z efektów tej obróbki, to jesrt kształtu wytworu, albo ze śladów zaobserwowanych na jego powierzchni. Ponadto bardzo istotnym dokumentem poświadczającym stosowanie konkretnych technik są niewykończone półwytwory lub półsurowiec porzucony w zaczątkowych stadiach obróbki.

Wnioskując z tych właśnie elementów można stwierdzić następujące sposoby działania na surowiec kostny i rogowy przez ludność kultury pucharów lejkowatych z terenu Wyżyny Małopolskiej. Są to: 1. łamanie, 2. rozbijanie i rozłupywanie, 3. przecinanie, 4. struganie, 5. wygładzanie, 6. przewiercanie d dłutowanie otworów, 7. prawdopodobnie zmiękczanie rogu i kości.

Dokładniejsza analiza pozwala wyróżnić w ramach tych zasadniczych technik ich odmiany. Tak więc w technice przecinania da się wyróżnić umiejętność przecinania poprzecznego, ukośnego i podłużnego kości i rogu. Osobne stwierdzenie tych umiejętności wydaje się być jak najbardziej celowe ze względu na pewien dostrzegalny okres ich pojawienia się w zespole środków, którymi dysponował pierwotny wytwórca narzędzi z kości i rogu. Są one wyrazem rozwoju techniki przecinania oraz świadomości technicznej w ogóle.

Jest chyba również słuszne, żeby autor usprawiedliwił się z niedoprowadzenia do przekonywającej konkluzji postawionego w tej pracy problemu doboru surowca do produkcji narzędzi. Otóż ten problem może być rozstrzygnięty tylko w oparciu o uprzednio przeprowadzoną analizę anatomiczną i gatunkową materiału. Wobec jej braku dla większości stanowisk ryzykowne byłoby formułowanie ogólniejszych wniosków na podstawie samego opracowania stanowiska w Ćmielowie, mimo że, jak to już wyżej próbowano udowodnić, dla tego stanowiska dowody istnienia świadomej selekcji surowca są bardzo poważne.

Innego typu przeszkodą bardzo utrudniającą rozwiązanie pewnych istotnych zagadnień związanych z obróbką kości i rogu jest słaba znajomość narzędzi krzemiennych neolitu poza siekierkami i toporami. Szczególnie interesująca jest sprawa rylców, które są panującym typem narzędzia krzemiennego w inwentarzu kultury ceramiki wstęgowej, a prawie wcale nie znanym ze stanowisk kultury pucharów lejkowatych. Natomiast zastosowanie rylców krzemiennych do obróbki kości i rogu jest jednak w tej kulturze chyba pewne, jak sądzić można z obserwacji śladów obróbki zachowanych na licznych narzędziach kościanych i rogowych.

Wyliczone wyżej trudności stanowią dosyć ważny powód do powstrzymania się od przedwczesnych stwierdzeń, a jed>-nocześnie dowodzą o konieczności prowadzenia dalszych intensywnych badań w tym kierunku.