DSCN1810

Określanie tych kości i łusek przeprowadzono na drodze porównywania ich z kośćmi i łuskami ryb współczesnych. W tym celu sporządzona została kolekcja szkieletów wszystkich gatunków ryb występujących obecnie w Zalewie Wiślanym i wodach przyległych oraz w Bałtyku. Dla każdego z tych gatunków przygotowano owe wzorcowe szkielety z ryb o różnej wielkości (od małych do największych) w celu uzyskania lepszego materiału porównawczego. Podobnie też sporządzono kolekcję wzorcowych łusek- Należy nadmienić, że nie zauważno istotnych różnic między budową poszczególnych kości i łusek ryb współczesnych a wykopaliskowych.

Dla określenia gatunku ryby wykorzystano je

Tabela 1

Zestawienie ciężaru kości oznaczonych (A) i nie oznaczonych (B)

1	87,000	57,000	144,000	60,4	39,6
2	129,000	95,000 |	224,000	57,6	42,4
3	217,000	113,000	330,000	65,8	34,2
4	222,000	240,000	462,000	48,0	52,0
5	42,000	46,000	88,000	47,7	52,3
6 1	133,000	110,000	243,000	54,7	45,3
7 1	61,000	31,000	92,000	66,3	33,7
s	41,000	38,000	79,000	51,9	48,1
9 I	25,000	14,000	39,000	64,1	35,9
10 1	27,000	12,000	39,000	69,2	30,8
11	24,000	40,000	64,000	37,5	62,5
12	25,000	17,000	42,000	59,5	40,5
13	43,000	13,000	56,000	76,8	23,2
14	15,000	12,000	27,000	55,5	44,5
15	10,000	5,000	15,000	66,6	33,4
16	10,000	1,000	11,000	90,9	9,1
17	1,400	0,800	2,200	63,6	36,4
18	1,100	2,550	3,650	30,1	69,9
19	1,030	0,000	1,030	100,0	—
20	1,450	0,850	2,300	63,0	37,0
21	7,600	0,000	7,600	100,0	—
22	4,150	3,600	7,750	53,5	46,5
23	2,700	0,000	2,700	100,0	— "
24	1,200	0,000	1,200	100,0	—
25	1,300	0,000	1,300	100,0
26	3,500	6,000	9,500	36,8	63,2
27	5,000	0,000	5,000	100,0	—
28	1 10,200	91,800	102,000	10,0	90,0
29	5,600	13,400	19,000	29,5	70,5
30	12,000	93,000	105,000	11,4	88,6
31	3,000	3,000	6,000	50,0	50,0
32	7,000	13,000	20,000	35,0	65,0
33	3,000	0,000	3,000	100,0	j-'
Ra	1 182,230	1 072,000	2 254,230	_	1 *“ ^1
zem	52,4%	47,6%	100,0% I	| ~

dynie kości odznaczające się dostateczną ilością cech diagnostycznych. W pierwszym rzędzie do nich należą kości pasa barkowego, kości trzewio-i mózgoczaszki oraz kości połykowe ryb karpio-watych. Tak nietypowy materiał diagnostyczny, jak żebra, kości skrzelonośne, kości płetwy ogonowej i inne były wykorzystywane jedynie w przypadkach nie pozostawiających żadnych wątpliwości co do ich przynależności gatunkowej. W ten sposób postępowano w przypadku stwierdzenia obecności takich kości w próbce zawierającej np. jedynie kości czaszek i pasów barkowych leszczy bez domieszki kości innych ryb.

Zarówno kości, jak i łuski były poddawane wstępnym, specjalnym zabiegom oczyszczającym w celu uzyskania lepszej przydatności materiału wykopaliskowego do oznaczeń.

Ciężar wszystkich kości we wspomnianych próbkach wynosił 2 254,230 g (Tabela 1), ciężar zaś kości oznaczonych do rodziny i gatunku ryb wynosił 1182,230 g, co stanowi 52,4%> całego ciężaru badanych kości. Wskaźnik ten oscylował w poszczególnych próbkach w dość szerokich granicach, bo od 10,0 do 100,0%. Kości nie oznaczone (1072 g — 47,6%) składały się prawie w 90% z kręgów ryb karpiowatych (przede wszystkim leszcza) oraz w 10% z żeber, destruktów lub szczątków kostnych, które ze względu na brak cech diagnostycznych nie nadawały się do określeń. W możliwości określania rodziny karpiowatych na podstawie kręgów utwierdza nas znany badacz W. D. Lebiediew³; jego zdaniem na podstawie kręgów można z dostateczną pewnością określić suma, szczupaka, (sandacza, miętusa oraz (wyodrębnić grupę ryb karpiowatych. Nasze badania dowodzą, że twierdzenie to można rozszerzyć na troć, okonia i jesiotra. Ze względu na brak kości i łusek innych gatunków ryb w naszym materiale wykopaliskowym (oprócz już wymienionych) należy z całą pewnością stwierdzić, że owe nie określone co do przynależności gatunkowej kręgi należały do rodziny ryb karpiowatych, a w olbrzymiej swej większości do leszcza.

Badany materiał łuskowy ważył ogółem 310,745 g (Tabela 2). Z tej ilości określono co do gatunków 178,655 g (57%). W poszczególnych próbkach ilość określonych łusek wahała się w granicach od 14,5 do 100,0%. Łuski nie określone 132,090 g — 42,5%) należały w całości do rodziny ryb karpiowatych, z olbrzymią przewagą szczątków łusek ciosy, a następnie leszcza.

* W. D. Liebiediew: Priesnowodnaja csetwtarttct* naja ichtiolami a ewropiejskoj czasti SSSR, Moskwa IM,

224