DSC03582 (3)

zdobnicze, pilnik i młoteczek. Sam proces wytwórczy był skomplikowany, trudny i jak się zdaje dość długi. O miejscowym pochodzeniu olbrzymiej większości grzebieni mówią pracownie, w których je produkowano, odkryte w Wolinie i w Kołobrzegu. Znane nam w tej chwili grzebienie pochodzą głównie z wielkich ośrodków miejskich, nie znaczy to jednak, aby na mniejszych osadach nie znajdowano ich.³⁴

INNE PRZEDMIOTY

Do przedmiotów z rogu i kości bardzo starannie wykonanych i zdobionych należą także tak zwane szpile do włosów, lub do spinania odzieży.*⁵

O bardzo wysokich kwalifikacjach wykonawcy świadczą rzeźby znalezione w Szczecinie. Są to ułamek przedmiotu rogowego zakończony rzeźbą ptaszka³* i figurka rogowa przedstawiająca postać kobiecą karmiącą ptaka.³⁷ Pochodzenie tej figurki nie zostało jeszcze definitywnie ustalone.*⁸

Poza tym z rogu i kości wyrabiano wiele innych różnorodnych przedmiotów, o przeznaczeniu nie zawsze jasnym. Ich wyszczególnienie nie należy do zadań niniejszej pracy.

Ślady pracowni rogowniczych

Duża różnorodność, różnice w wykonaniu (będące wynikiem jakości użytych narzędzi), bogaty wystrój niektórych przedmiotów, każą się nam domyślać, że były wytworami. nie jednej ręki.

Dalszym naszym zadaniem jest zbadanie czy istniało rzemiosło zajmujące się obróbką rogu i kości, jak się ono rozwijało, jaki był jego charakter i jakie przedmioty były przez nie produkowane.

^u Poza wielkimi ośrodkami znaleziono grzebienie w następujących miejscowościach: Lipiany, pow. Myślibórz; Cyców, pow. Sławno; Gardziec i Wrzosowo w pow. Kamień; W. Łęga, op. cit., str. 199 i K. A. Wilde, op. cit., str. 77—78, 80; (przyp. 6).

³⁵ W. Łęga, op. cit., str. 199—200, ryc. 284 i 285. T. Wieczorowski, Szczecin ic świetle wykopalisk, „Szczecin i Wolin we wczesnym średniowieczu”, Wrocław 1954 r., str. 40, ryc. 4b; i tegoż. Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w Szczecinie u J954 r., „Sprawozdania Archeologiczne”, op. cit., str. 205, ryc. 6b; W. Fillpo-wiak, Wolin w świetle wykopalisk, op. cit., str. 54, ryc. 6 (prawa strona).

** W. Łęga, op. cit., ryc. 450.

⁹¹ T. Wieczorowski, Szczecin w świetle wykopalisk, op. cit., str. 43, ryc. 6 i tegoż w Sprawozdaniach PMA, t. IV, zesz. 3—4 str. 172—173.

^M Por. też W. Hensel, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Wyd. II, Warszawa 1956 r., str. 255, ryc. 239.

Wolin, stanowisko 4, warstwa XVI. — ;

tynowych. Legenda Jak

Rozrzut zabytków przy ryc. 1.

rogowych i bursz-

iriaiy Zach.-Pom. — Tom. n.