~LWF0078 (4)

sam proces dziejowy był w słabszym stopniu nasycony wstrząsami i mniej dynamiczny.

Znaczny rozwój sztuk plastycznych jest tylko jednym z przejawów głębokich przemian w światopoglądzie Normanów i w ich stosunku do rzeczywistości, dokonujących się u progu epoki wikingów oraz w IX—XI stuleciu. Inny, nie mniej wymowny symptom ich duchowego rozwoju związanego z załamaniem się tradycyjnego układu życia stanowił rozkwit poezji. Norwegia, a zwłaszcza Islandia — to ojczyzny skaldów. Znamy z imienia aż kilkuset skaldów skandynawskich owej epoki, a przecież wielu jeszcze pozostało do dziś bezimiennych. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że Islandia liczyła wówczas zaledwie kilka tysięcy mieszkańców, łatwo dojdziemy do wniosku, że „ilość poetów na głowę ludności” była tam wyjątkowo duża.

W XII i XIII stuleciu, czyli w okresie bezpośrednio po epoce wikingów, obserwujemy na terenie Islandii rozwój kultury bez precedensu w ówczesnej Europie. Jego właśnie wyrazem było powstanie sag, tych wspaniałych dzieł--opowieści, nadanie ostatecznego kształtu pieśniom ed-dycznym o bogach i bohaterach, zawierającym niezmiernie istotne treści z kulturalno-historycznego punktu widzenia, oraz pisarstwo wybitnych historyków Skandynawii, spośród których najsłynniejszymi stali się Ary Torgilsson oraz Snorri Sturluson. Najbardziej znamienne jest to, iż twórczość poetycka w Islandii bynajmniej nie była wtedy sprawą wąskiej elity społecznej, że korzeniami swymi głęboko tkwiła w kulturze mas ludowych i miała szeroki oddźwięk, wzbudzała wielkie zainteresowanie wśród wszystkich Islandczyków, niezależnie od ich pozycji społecznej i wykształcenia. W pewnym sensie kultura Islandii XII i XIII w. była kulturą ogółu jej mieszkańców, co wynikało oczywiście z panujących tu specyficznych stosunków społecznych, charakterystycznych dla zbiorowości, gdzie nie ukształtowało się jeszcze ostatecznie społeczeństwo klaso-, we. W swym głównym nurcie kultura Islandczyków była jednak osadzona w przeszłości, zwrócona ku niej, i z reguły z niej czerpała swe treści oraz wzorce. Uwaga Island-czyków tego okresu skupiała się na czasach wikingów. Często okres między latami 930 a 1030 nazywany jest w h'i-storii Islandii „epoką sag”, opiewających życie przodków,

*    którzy założyli podwaliny pod społeczeństwo islandzkie. Nie będziemy tutaj dociekali, dlaczego uwaga Islandc-zy-ków XII i XIII w. zwracała się ku przeszłości. Zauważmy tylko, że podstawą rozwoju kultury islandzkiej tego okresu była epoka wikingów.

Niewątpliwie IX—XI w. wyróżniają się w historii naro-

? dów skandynawskich mie tylko dzięki przejawom zewnętrznej agresji i wewnętrznej kolonizacji oraz kształtowaniu się monarchii, lecz również dzięki znacznemu ożywieniu życia duchowego. Rozkwit twórczości skaldycznej przypadł właśnie na ów okres. Działalność poetycka nie była głównym zajęciem skalda. Skald to zazwyczaj wojownik, drużynnik konunga lub innego- hawdinga, którego Czyny opiewał; ale mógł on być również żeglarzem, bolidem czy kupcem. Wśród twórców wierszy znajdowali się mężczyźni .i kobiety, ludzie młodzi i starzy, możni — nawet komungowie — oraz zwykli bon dowie. Panowało powszechne zainteresowanie poezją, lubiano ją i'.wielu ludzi

*    posiadało zdolności poetyckie. Właściwie można by się wcale nie zastanawiać nad tym, kim jeszcze mógł być skald, skoro ludzie z najróżniejszych warstw społecznych i o najrozmaitszych zawodach potrafili wówczas z powodzeniem parać się poezją, układać pieśni. Poezja stanowiła jeden z powszechnie stosowanych sposobów wyrażania uczuć, przekazywania wiadomości. Działalność poetycka nie wyodrębniała się jako jakieś szczególne zajęcie i nie była traktowana jako rzadki dar garstki wybrańców.

Oczywiście, istnieli i wtedy niezmiernie wybitni skaldowie, tacy jak Egil Skallagrimsson czy też Sigv.at Tordars-son, których pieśni, uważane za wzory, cieszyły się ogromną popularnością i — troskliwie zachowane w pamięci — przechodziły z pokolenia na pokolenie. Potomni sławili ich jako wielkich poetów, ale w istocie na co dzień byli oni po prostu wikingami, drużynnikami bądź gospodarzami. I tak na przykład Egil był słynnym wikingiem X w., a Sigvat — najpierw zaufanym konunga norweskiego Olafa Świętego, następnie zaś jego syna Magnusa Dobrego, przy czym u Olafa pełnił funkcje dyplomaty, a u Magnusa rolę doradcy politycznego. Ciekawe, że znalazłszy się w niewoli

P

11 Wyprawy wikingów

161