DSC03997

tlIMTimlA RADAR

onu zlodowaceniu pólnocnopoIuUlego [>od jąłc w oNtutnlch Inlfich i odpowiednie zbiorowe jmbliUiiojo bądąro w części jjIr>is■ m ki u Jo wy oh i międzynarodowych spotkuli i konferencji,

Istotnym krokiem naprzód w rozpoznaniu ezwurtorzędu niżowego, a zwłaszcza rozszerzeniu podstaw teoretycznych Jego podziału aą oMta-mir prace S. Z. Różyckiego (1078), Zawarte w nich propozycje dotyczące samego podziału, nomenklatury i chronologii, aczkolwiek w niejednym miejscu bardzo dyskusyjne, m. in. dlatego, że konsekwentnie trzymające się nowych podstaw teoretycznych, niejednokrotnie jednak zdają się satysfakcjonować nasze dążenia i potrzeby wynikające z narastających lawinowo nowych wiadomości i poznawania nowych faktów. Duży napływ nowych danych jest głównie rezultatem intensyfikacji badań nad czwartorzędem, będącej m. in. naturalną i oczywistą konsekwencją rozwoju kompleksowego zdjęcia geologicznego kraju służącego opracowaniu Szczegółowej mapy geologicznej Polski; prace te prowadzi i kieruje nimi Instytut Geologiczny. Zdjęcie to dostarcza podstawowych informacji o lokalnej i regionalnej budowie osadów czwartorzędowych. Przyczyniają się do tego w ogromnym stopniu wiercenia wykonywane na poszczególnych kartowanych arkuszach, umożliwiające poznanie całego profilu czwartorzędu.

Zainteresowanie osadami czwartorzędowymi regionu świętokrzyskiego * zbiega się z początkami prac nad geologią naszego kraju. Podobnie jak w przypadku formacji starszych, tak i w przypadku czwartorzędu świętokrzyskiego długą listę badaczy otwierają nazwiska S. Staszica (1805, 1815) i J. B. Puscha (1829, 1830), którzy pierwsi podali ściślejsze wiadomości m. in. o rozmieszczeniu głazów narzutowych, zwracając uwagę na ich wałowe nagromadzenie, oraz opisali i dali ilustracje czwartorzędowych szczątków kostnych.

Nowy etap prac nad czwartorzędem regionu świętokrzyskiego otwierają badania J. Siemiradzkiego (1881, 1882, 1888) i A. Michalskiego (1884, 1888), którzy pierwsi na podstawie analizy udziału materiału lokalnego w glinach zwałowych widzieli możliwość obejścia przez lądolód Gór Świętokrzyskich od zachodu i wschodu. Opierając się na badaniach regionu świętokrzyskiego zaczęto w tym czasie formułować także pierwsze w literaturze światowej poglądy na rozwój procesów w warunkach peryglacjalnyeh (W. Łoziński, 1909a—c) oraz po raz pierwszy szczegółowo opisywać osady czwartorzędowe (S. Miklaszewski, 1911; J. Lewiński, 1912; S. Lencewicz, 1913, 1914a, b, 1916; J. Czarnocki, J. Samsonowicz, 1915).

Początkowe lata okresu międzywojennego odznaczają się wyraźną intensyfikacją badań geologicznych regionu świętokrzyskiego, a w tym również i czwartorzędu. Już we wczesnych pracach J. Czarnockiego (1927), W. Polińskiego (1927b), J. Samsonowicza (1922, 1924), czy E. Massalskiego i K. Kaznowskiego (1928) podjęto wiele ważnych i tak aktualnych do dziś problemów paleogeograficznych i stratygraficznych, jak: przykrycie Gór Świętokrzyskich przez lądolód skandynawski, przynależność stratygraficzna glin zwałowych, warunki akumulacji i wiek serii zastoiskowych, czy wreszcie geneza skałek piaskowcowych i charakterystyka osadów lessowych.

Napisał L. Lindner.