DSC04143

ZABURZENIA NASTROJU I SAMOBÓJSTWA

1990

LICZBA SAMOBÓJSTW W OKRESIE 1930-1990

Liczba samobójstw wśród osób starszych wyraźnie zmalała w ciągu ostatnich sześćdziesięciu lat i nieznacznie wzrosła w późnych latach osiemdziesiątych. Kontrastuje to z dramatycznym wzrostem w tym samym okresie liczby samobójstw w grupie wiekowej 15-24 lat

Źródkr. Mdntosh, 1992.

RYCINA 6.4

tycznie wzrasta (King, 1997). Ten niepoko-jący trend nie ogranicza się jedynie do dzieci ze srfldOwisk patologicznych; zagrożenie samobójstwem dotyczy dzieci ze wszystkich środowisk i warstw społecznych (Joffe, Or-foirf, 1990) -Obserwuje się również wzrost liczby samobójstw wśród dzieci z zamożnych rodzin, choć półsieroty i dzieci maltretowane należą do grupy podwyższonego ry-zyka (Wagner. 1997). Nic dziwnego, że depresja, zachowanie antyspołeczne i impul-sywnosc - formy psychopatologii związane z środowiskowymi czynnikami ryzyka — są również czynnikami zwiększającymi ryzyko samobójstwa w przypadku dzieci (Sokol, Pfeffer, 1992).

W grupie wiekowej 15-24 lata od połowy lat pięćdziesiątych do połowy lat osiemdziesiątych XX wieku liczba skutecznych zamachów samobójczych prawie się potroi -ićL co znacznie przewyższa procentowy wzrost udziału tej grupy wiekowej w całej populacji. Przy czym w tvm okresie liczba samobójstw w grupie wiekowej 15—19 łat wzrosła aż czterokrotnie. Wśród młodych ludzi w wieku 13-24 lata samobójstwo jest na trzecim miejscu (za wypadkami i morderstwami) wśród przyczyn zgonów (Frede-rick, 1985) i zdarza się 13 razy na 100 000 (King, 1997). Wzrost liczby samobójstw wśród młodzieży jest problemem dotyczącym nie tylko Stanów Zjednoczonych, lecz także 23 z 29 badanych krajów (Lester, 1988). King (1997) podaje, że w badaniach ankietowych na temat prób samobójczych wśród uczniów szkół wyższych ustalono, iż od 7% do 16% respondentów raz lub kilka razy podejmowało próbę odebrania sobie życia, przy czym dziewczęta usiłowały popełnić samobójstwo dwukrotnie częściej niż chłopcy. Szacuje się, że w każdym roczniku licealistów i studentów od 4% do 8% młodzieży podejmuje próby samobójcze. Na ten okres życia przypada największa ich liczba. Znaczna część tych prób nie wyrządza szkody i nie wymaga interwencji medycznej, mimo to jednak powinno się je traktować poważnie. W jednym z badań wykazano, że prawie 9% mężczyzn, którzy w wieku młodzieńczym podejmowali próby samobójcze, skutecznie popełniło samobójstwo w okresie pięciu lat od tej próby, podczas gdy porównywalny wskaźnik dla dziewcząt wynosił pomiędzy 1 a 4 (King, 1997).

Wyniki badań zdają się dowodzić, że kontakt z samobójstwem za pośrednictwem środków masowego przekazu również przyczynia sie do wzrostu liczby tych czynów, być może dlatego, że młodzież jest bardzo podatna na sugestie i naśladowanie zachowań (Benrtail, JODós, i 992). Podejrzenie, iż samobójstwo jest zaraźliwe, w minionym dziesięcioleciu znalazło potwierdzenie w wynikach badań, ale jednocześnie wykazany że „zarażenie się” samobójstwem odgrywa stosunkowo niewielką rolę w skali całego problemu. Według szacunko-wych ocen tej przyczynie można przypisać od 1% do 13% samobójstw wśród młodzieży (Velting, Gould, 1997).

Wielu —Studentów szczególnie szybko ~ motywuje sie do samobójstwa. Połączenie stresorów - wymagań uczelni, problemów relacji społecznych i wyboru zawodu - być może stanowi wyzwanie dla podstawowego. [systemu wartości sturtenmw i w widoczny, -SPOSOD uniemożliwia niektórym nadążanie z dostosowaniem się do zmian_T których wymaga życie. Co roku w Stanach Zjednoczonych około 10 000 studentów usiłuje popełnić samobójstwo, co w przybliżeniu tysiąc przypłaca życiem. Zgodnie z ogólną tendencją około trzy razy więcej studentek niż studentów usiłuje popełnić samobójstwo, ale wśród ofiar przeważają mężczyźni. W ramce 6.4 omawiamy sygnały wskazujące, że student może popełnić sa-mobójstwo.

ZNANE CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTW WŚRÓD MŁODZIEŻY

Badacze zajmujący się problemem samobójstw wśród młodzieży starają się określić, co odróżnia osoby, które są zagrożone popełnieniem samobójstwa, od osób, które podejmują próby nieskuteczne. Stwierdzono, że ryzyko skutecznego zamar.hn samobójczego jest większe w grupie osób z 7ahiir7Pniami zachowania oraz używających substancji psychoaktywnych (w szczególności alkoholu), a pgyłriO meqkntpr7nvch prób samobój-czych jest większe wśród tych, u których dominu lą zaburzenia nastroju (Berman, Jobes, lw2). Jednakże przytoczone wyniki wskazują jedynie na względne różnice, podczas gdy każda z tych form zaburzeń psychicznych slwgrza potencjalne ryzyko samobójstwa lub usiłowania jego popełnienia. Osoby cierpiące na dwa lub więcej takich zaburzeń psychicznych są szczególnie zagrożone. Ci, którzy popełnili samobójstwo, mieli łatwiej-szy dostęp do broni palnej mz niedoszli samobójcy (King, 1997).

Dlaczego nastąpił tak gwałtowny wzrost liczby samobójstw i prób samobójczych wśród dorastającej młodzieży? Jednym z oczywistych powodów jest to, że w okresie dojrzewania częściej występuje depresja, problemy z alkoholem i narkotyka-mi oraz zaburzenia zachowania, a - jak już wspomnieliśmy - wszystkie te czynniki wiążą sie z podwyższeniem ryzyka samobójstwa. Drugim z powodów jest fakt, że dorastająca młodzież jest bardziej wrażliwa niż dzieci młodsze na poczucie braku kontroli nad sytuacją, spowodowane życiem w—rodzinie nieprzystosowanej. Ponadto-młodzież ma ograniczone umiejętności rozwiązywania problemów oraz możliwości opracowania strategii poprawy warunków życia w przyszłości (King, 1997). Oznacza to, że ma trudności z wybieganiem myślą jffiza rzeczywistość, z którą styka się na co dzień.

INNE CZYNNIKI PSYCHOSPOŁECZNE ZWIĄZANE Z SAMOBÓJSTWEM

_łSprryfi^/r?r° ^ynnijd prowokujące człowiek ka do samobójstwa przybieraj bardzo różne formy. Na przykład mężczyzna w średnim wieku" po objęciu funkcji prezesa banku, w którym pracował, doznaje głębokiego poczucia winy i wkrótce po awansie popełnia samobójstwo, podcinając sobie gardło. „Samobójstwa spowodowane sukcesem” są bez