DSC04141

314 ZABURZENIA NASTROJU I SAMOBÓJSTWA

Terapeuta: Może pani przeprowadź doświadczenie. Niech się pani zmusi do zmiany tego przekonania I zobaczy, co się stanie. Proszę zwrócić uwagę na następstwa tej zmiany. Czy może pani spróbować wyobrazić sobie, że jest pani na tropikalnej wyspie pełne) wspaniałych owoców i Innych przysmaków?

Pacjentka: Tak, to brzmi całkiem nieźle.

Terapeuta: A teraz proszę sobie wyobrazić, że na tej wyspie mieszka jakieś prymitywne plemię. Wszyscy są mii, chętni do pomocy, ale nie kochają pani. Nikt z nich pani nie kocha.

Pacjentka: Nie mogę sobie tego wyobrazić.

Terapeuta: Co pani czuje, wyobrażając sobie tę wyspę?

Pacjentka: Czuję się dobrze i jestem odprężona.

Terapeuta: Zatem widzi pani, że nie musi być pani nieszczęśliwa, nie będąc kochaną.

[Źródkr. Beck i in.. 1979, s. 260).

W wielu pracach, w tym również w badaniach przeprowadzonych na hospitalizowanych pacjentach z depresją jednobiegunową i chorych na depresję melancholijną, obszernie udokumentowano przydatność terapii poznawczej (Craighead i in., 1998; Hollon, Beck, 1994). Wydaje się, że terapia poznawcza skutecznie zapobiega nawrotom epizodu depresji, choć nie ma jeszcze danych pozwalających stwierdzić, czy zapobiega również cyklicznym nawrotom choroby (Hollon i in., 1996; Simons i in., 1986). Terapia ta zdaje się również co najmniej tak samo skuteczna jak farmakoterapia (DeRubeis, 1997). Niektórzy badacze mają jednak wątpliwości, czy testy porównujące skuteczność terapii poznawczej i farmakoterapii zostały przeprowadzone w odpowiedni sposób (Hollon i in., 1996; Hollon, Beck, 1994) (patrz rozdział 17.).

TERAPIA INTERPERSONALNA

Terapii interpersonalnej nie zbadano ani nie oceniono jeszcze tak dokładnie, jak miało to miejsce w przypadku terapii poznawczo-- behawioralnej. Jednak sponsorowane przez National Institute of Mental Health badania, przeprowadzone w różnych regionach, wyraźnie potwierdziły skuteczność ich obu.

Przy porównaniu rezultatów uzyskanych bezpośrednio po zakończeniu leczenia obie te terapie psychospołeczne - interpersonalna i poznawczo-behawioralna - okazały się w lżejszych przypadkach wielkiej depresji tak samo skuteczne jak podawanie leków przeciwdepresyjnych. Dotyczyło to również niektórych przypadków głębokiej wielkiej depresji (Elkin i in., 1989; do tego ważnego opracowania powrócimy w rozdziale 17.). Oceniano również skuteczność terapii interpersonalnej u obserwowanych przez długi czas pacjentów z głęboką, nawracającą depresją jednobiegunową (Craighead i in., 1998; Frank i in., 1990). W okresie trzech lat obserwacji, zarówno pacjenci odbywający raz w miesiącu seans terapii interpersonalnej, jak i pacjenci, u których stosowano farmakoterapię podtrzymującą, znacznie rzadziej mieli nawroty depresji niż pacjenci, którym podawano w tym czasie placebo.

TERAPIA RODZIN I MAŁŻEŃSTW

Oczywiście w każdej terapii ważne jest uwzględnienie silnych stresorów w życiu pacjenta, ponieważ niekorzystna sytuacja życiowa może wywołać nawrót depresji i przedłużyć leczenie. W wielu badaniach wykazano, że zła atmosfera w domu wpływa

psychologu umui

SAMOBÓJSTWO

na zaburzenia nastroju, podobnie jak sprzyja nawrotom schizofrenii oraz wystąpieniu zaburzeń afektywnych jedno- i dwubiegunowych, co wiadomo od dawna (Butzlaff, Hooley, 1998; Hooley, 1998). Do nawrotu depresji szczególnie łatwo doprowadzić może zachowanie współmałżonka, które byty pacjent interpretuje jako krytykę. Opisane w rozdziale 17. terapeutyczne interwencje w sytuację rodfinną lub małżeńską, ukierunkowane na obniżenie poziomu ekspresji emocji czy wrogości, okazały się skutecznym środkiem zapobiegającym nawrotowi choroby (Miklowitz, 1996). Terapia rodzin w połączeniu z farmakoterapią znacznie zmniejsza szansę nawrotu zaburzenia dwubiegunowego. Co więcej, udowodniono również na przykładzie osób depresyjnych żyjących w niezgodnym małżeństwie, że terapia rodzin (skierowana bardziej na naprawienie stosunków małżeńskich niż na osobę dotkniętego depresją współmałżonka) daje równie dobre rezultaty w ograniczeniu depresji jednobiegu-nowej u depresyjnego współmałżonka, jak terapia poznawcza. Dodatkową zaletą terapii rodzin jest to, że jej skutkiem jest większe -po zastosowaniu terapii poznawczej - zadowolenie z małżeństwa (Beach, 0’Leary, 1992; Craighead i in., 1998; Jacobson i in., 1991).

Jak już powiedzieliśmy, w ogromnej większości przypadków epizod manii czy depresji kończy się przed upływem roku, nawet jeśli nie jest leczony. Dzięki omówionym tu

xo-ł

nowoczesnym metodom terapii znacznie poprawiły się ogólne możliwości całkowitego wyleczenia. Wielu pacjentów uchroniono przed nawrotem choroby dzięki terapii podtrzymującej, polegającej na dalszym stosowaniu leków i/lub kontynuowaniu regularnych sesji psychoterapeutycznych.

Umieralność wśród pacjentów depresyjnych wydaje się znacznie wyższa niż w populacji ogólnej; wynika to po części z wyższej liczby samobójstw, ale niektóre prace sugerują również, że w tej grupie wyższa niż w populacji ogólnej jest umieralność z przyczyn naturalnych (Coryell, Winokur, 1992; Futterman i in., 1995), takich jak choroba wieńcowa (Frasure-Smith i in., 1993; 1995) (patrz rozdział 4.). Pacjenci maniakalni również w większym stopniu narażeni są na śmierć w wypadkach (pod wpływem alkoholu lub bez niego), śmierć z powodu zaniedbania właściwej profilaktyki zdrowotnej lub wywołaną wyczerpaniem fizycznym (Coryell, Winokur, 1992). Tak więc, chociaż wprowadzenie nowoczesnych leków i opracowanie nowych metod terapii znacznie poprawiło rokowania pacjentów z zaburzeniami nastroju, nadal istnieje potrzeba opracowania bardziej skutecznych metod leczenia bezpośredniego, jak i długofalowego. Istnieje również konieczność podjęcia dalszych badań przyczyn zaburzeń depresyjnych, a następnie wykorzystania wyników tych badań dla wprowadzenia skutecznych metod wczesnej interwencji i prewencji.

ti    ^a 'ŁoJbawo/rY

Toyf) /

szystkim fazom depresji fowareysry. zffaczng zagrożenie samobó jstwem. Chociaż wiemy, że ludzie odbierają sobie życie także z przyczyn innych niż depresja, to jednak około 50% samobójstw popełniają pacjenci z zaburzeniami afekty wny-

mi w fazie depresji lub po zakończeniu tej fazy (Isacsson, Rich, 1997). Paradoksem jest, Ż£ często śmierć zadają sobie ci którzy mają już za sobą nąjgłęhszą fazę ataku depresji. W ciągu roku, w którym wystąpił epizod depresyjny, ryzyko samobójstwa wynosi około