DSC04205 (3)

VI OKOLICZNOŚCI

W czym te kilkadziesiąt scen bez logicznego związku między sobą, bez względu na czas i miejscowość, bez poezji, bez stylu, bez historycznej prawdy, w czyni ten dialog pełen niedorzeczności i krwi ma rozjaśniać starożytne dzieje Polski? Nie wiem⁶.

Za nim podobne uwagi powtarzali inni krytycy.

Nie mniej zabójcza niż'recenzje była otaczająca Słowackiego atmosfera — promieniuje z prywatnych listów emigracyjnych literatów, pełno w nich było docinków na jego temat, przerzucali się złośliwościami Stefan Witwicki, Józef Bohdan Zaleski, Seweryn Goszczyński, Lucjan Siemieński, Eustachy Januszkiewicz...

Gdy praca nad pierwszymi pięcioma pieśniami dobiegała \ końca, miało miejsce ^ydarzeaie, które skłoniło poetę do zmian Bi nhrpbie pieśni IV i V*spFewQkowało-wielk^finał. 25 grudnia 1840 r. .F-usfachy Januszkiewicz WYdałncztę ną_xześć-Adama-MrcM^icza^^^cy-^ewfeetLz Lozanny^do ^Pąryża. Frzy-kolącji Słowacki wystąpił z improwizacja, oddał hołd.Mickiewiczowi, -ale-i o SobjfTmdwił- w. tonie,-jaki-*obecni--petem^uznąlijza__wyraz Rjęw^feiwej-dumyr^ielkiin^yydar^niem wieczoru jyła jednak .-odpowiedź j^ickiewicza. jctóry od przybycia do Paryża po~raż~* pierwszy pubhcznie improwizował. Mówił o powołaniu poety i-o tym_T że SłowackiemiLbrak miłnściS^ańa^3g^€^4o-Jr) jednak, że Słowackiemu odpowiedział, że uznał go za godnego Ipftkipj odpowiedzi.    —j|l

^pj(jcomeiŁtai&a^h,-prywaliiycli_>_aJa^żg^gubjikowanych w gaze-^ jjfeh, 7nal^łft-e4bicie_cała niechęć enii££anćkjego~ired^wiska dó Słowackiego^{1 2}. Przeinaczano ton obu improwizacji^cora?. mocmej_ ^B^M^^pc&iestosownnŚĆ pvchv autora Ańkellegn Lwz/niosłośń racji Mickiewicza. Słowacki, jak wiadomo, czekał na sprostowanie ze strony Mickiewicza — i nie doczekał się go, wieszcz nie zaprotestował przeciw rażącej niesprawiedliwości.

W felietonie Noc letnia, opublikowanym w odcinku gazety „Trzeci Maj” z 29 kwietnia 1841 r., Słowacki ironicznie pokwitował narosłe plotki i z goryczą pisał:

zapewne o tego Juliusza nikt dbać nie będzie; a gdyby powiedziano: że owej nocy zimowej — Adam oskarżył go o brak honoru w grze — albo o jaki nałóg haniebny, albo o inszą rzecz jaką podłą — (...) równe by echo rozeszło się między czytającemi — wielkie, niezaprzeczone, twarde, kończące się tern: Adam powiedział. O! jakże więc lepiej, że go tylko w osobie poety zabito!⁸

Słowacki — jak stwierdzał Józef Tretiak — zdecydował ostro rozprawić się z przeciwnikami, a „skłonności ku takiej rąbaninie miał on i przedtem dosyć”⁹. Juliusz Kleiner w monografii Słowackiego zapisywał:

Tcudnęsię dziwić, że poeta jjostancwiL-ukaraćawą. grupę literatów emigracyjnych; któraTgitalć nikczemny sposób usiłowała go zniszczy£[...p podjął w'Beniowskim walkę bezwzględną, namiętną, -przeciw, wielkiemu . antagoniście Ljego wielbicielom-. Zapewne nie sama tylko nowa żądza odwetu i walki spowodowała przetworzenie utworu; snuły się nowe pomysły akcji, nowe, świetniejsze obrazy. /Q^£w±resTeniu scen i postaci wytyczną -stała—się -teraz - chęć zwalczania—MiGk-iewicza. (...) Dla człowieka, który do walki staje bez lęku i wahania, walka jest próbą siły, popisem przed sobą i przed innymi. Takie jest też założenie psychiczne Beniowskiego — postawa szermierza, pragnącego władztwo nad wszelkimi środkami szermierki okazać efektownie i zwycięsko^l0.

Echa uczty grudniowej u Januszkiewicza stały się tych niesnasek ukoronowaniem.

yderza^atemjyyi^

.czny^chęć zemsty-nart przeciwnikami Jak bardzo jest przez-.

⁸ Noc letnia, cyt za: Juliusz S ł o w a c k i, Dzieła wszystkie, pod red. Juliusza Kleinera i Władysława Floryana, t. V, wyd. II, Wrocław 1954, s. 35. (Dalej: DW.)

⁹    Józef Tre ti a k, Juliusz Słowacki, Kraków 1904, t. I, s. 199.

¹⁰    J. K1 ęi n e r, op. cit., t. III, kolejnrrsr8tr97,~ 107:—"

1

⁶ „Młoda Polska” nr 29 z 10 października 1839, cyt. za: Sądy współczesnych, s. 86.

2

-1_Zob. -Jerzy—S t a f-n-a-w s k i,. Juliusz Slawacki__we. wspomnieniach

współczesnych, Wrocław 1956, s. 91—105.