DSC04220

NKOPl.KJBTOCKN — NI IR 1POL1KI J WYRYNY Itlliil mi )W( JPOl.HK I10    237

mekieiiy propozycjo uznania tych wkładek za warstwy o znaczeniu korelacyjnym są pozbawiono dostatecznego uzasadnienia.

Obecnie brak jest datowań wieku bezwzględnego lessu stadiału pnedgrudziądzkiego w Polsce. W zestawieniu z datami znad dolnej Wisły można jedynie przypuszczać, że jego akumulacja zakończyła się około 50 000 lat temu. H. Maruszczak (1980) okres ten datuje na około 45 000 lat temu, na podstawie oceny wieku przykrywającej ten less gleby kopalnej, określonej wiekowo dokładniej w lessach poza granicami kraju.

Oprócz obszaru zlodowaconego i strefy lessowej osady znajdujące się w pozycji stadiału przedgrudziądzkiego występują w dolinie Prosny koło Kępna (K. Rotnicki, K. Tobolski, 1965, 1969). Są to przykryte przez utwory organiczne (interstadiału „paudorf”), leżące na iłach jeziornych intergiacjaiu eemskiego szare i szaroniebieskie mułki zastoiskowe oraz piaski drobnoziarniste i mułkowe rytmicznie warstwowane. W stropie tych piasków jest rozwinięty system szczelin zmarzlinowych świadczący jednoznacznie o warunkach klimatycznych powstania tych osadów. Ich miąższość wynosi nieco ponad 10 m (fig. 91).

Interstadiał grudziądzki. Nazwa interstadiału pochodzi od Basenu Grudziądzkiego, gdzie E. Drozdowski (1979) nazwał tak właśnie okres, na początku którego powstały osady zaniku lądolodu, których wiek określono na 50 000—42 000 lat.

Pod terminem „interstadiał grudziądzki” jest tu rozumiany okres czasu od około 50 000 do około 20 000 lat temu. Był to okres bez pokrywy lodowcowej na Niżu Polskim, o skomplikowanym przebiegu zmian warunków klimatycznych. Początkowo, do około 40 000—45 000 lat temu, było to, jak się zdaje, optimum interstadialne (profile Upton Warren w Anglii, Grażdański Prospekt w Leningradzie i in.). Później, na tle stopniowo narastającego chłodu, poprzedzającego rozwój lądolodu w Skandynawii, nastąpiły kilkakrotne, krótkie ocieplenia, zarejestrowane w licznych profilach, nawet na zlodowaconym w czasie zlodowacenia północnopolskiego obszarze Niżu Europejskiego. Te profile, przeważnie osadów jeziornych, są rozmieszczone na wielkiej przestrzeni począwszy od Wysp Brytyjskich aż po Równinę Rosyjską, a na północy opisywano je nawet ze środkowej części Półwyspu Skandynawskiego.

Ta młodsza część interstadiału grudziądzkiego, o warunkach klimatycznych okresowo przynajmniej subarktycznych, mogła sprzyjać miejscami ograniczonej akumulacji pyłu lessowego, a w każdym razie intensywnemu zmywaniu pokrywy tego utworu osadzonego wcześniej. W bardziej sprzyjających warunkach klimatycznych, ale raczej lokalnie, powstawały słabo rozwinięte pokrywy wietrzeniowe na świeżo osadzonych utworach eolicznych, deluwialnych itp. Również na Niżu Europejskim, w warunkach subarktycznych i borealnych, tworzyły się w zależności od sytuacji lokalnej utwory jeziorne, organiczne różnych facji, z których wiele jest datowanych metodą radiowegla. W jednym z profilów na północ od Koniria (M. Pazdur i in., 1979) osady jeziorne przykryte gliną zwałową są datowane na 22 230 + 480 lat B. P. (fig. 92). Jest to górna granica wiekowa interstadiału grudziądzkiego na Niżu Polskim, zresztą umowna, lądolód mógł bowiem już wówczas pokrywać najbardziej północne krańce Niżu Polskiego.

Na lessie stadiału przedgrudziądzkiego rozwinęła się interstadialna

J