DSC04326 (3)

XCVI

CŁ m.- TEKST ,.VAOE-MBCUM"

XCJV    CŁ ni: TEKST „VADB>MBCUM"    ,

niejsze i dokumentacyjnie najbogatsze mieści się w Tamach rozpoczętych i nie ukończonych Dzieł zebranych. Sam komentarz do VM zajmuje w tym wydaniu prawie czwartą część tomu. Kolejną edycję całego cyklu przynosi tom II wydawniczego opus magnum — Pism wszystkich. Dodajmy różne okazjonalne publikacje cząstek zbioru VM, a także jego dwujęzyczną edycję. dokonaną przez Rolfa Piegu tha^{1 2}.

Upowszechnianiu dzieła towarzyszy stałe nim zainteresowanie; początki tego procesu- nie zapowiadały ani popularności, ani-uznania, ani też tak -silnego oddziaływania VM. Za ten początek można uznać napastliwą recenzję Fortepianu Szopena¹, wydrukowanego wprawdzie osobno³, lecz potem wsączonego do cyklu i stanowiącego jeden z najcenniejszych jego składników.

VM towarzyszą również komentarze w korespondencji -znajomych poety, którzy zetknęli 'Się z dziełem między r. 1866 a 3 869. Prawdziwy „ruch” wókół zbioru zapoczątkują jednak dopiero zapowiedzi prasowe Zenona Przesmyckiego, za którymi pójdzie ogłoszenie prawie całej zawartości VM, zaczęte w I tomie «Chimery» (1901) i zakończone w 1933 r. dwoma obszernymi wyborami książkowymi (.Inedita oraz Poezje wybranej, w których znajdujemy też elementy VM. Pierwsze całościowe omówienie dzieła opublikował w r. 1957 Zdzisław Jastrzębski⁴. Jego praca, mająca ambicje monograficzne, .sygnalizuje — wśród innych — również problemy ściśle edytorskie. Jastrzębski opierał się w swych rozważaniach przede wszystkim na Podobiźnie autografu. Ukoro-nowatiiem rewindykacji VM jest niewątpliwie edycja w ramach.

Dziel zebranych.. Gómulicki dał tu tak obszerny i bogaty ko-mentąrzT całości i poszczególnych tzw. „ogniw” zbioru, że z jego pracy — bez przesady — będą mogły i będą musiały korzystać pg całe* pokolenia' filologów.

Nie brak jednak w wydaniach.tegp dzieła przeoczeń łub;’ nazbyt arbitralnych ustaleń ^lQ. I może powiędnąłby sam autor:

Poniekąd złudną szybkość w tym upowszechnieniu.

Która Ogółu nie zna: gdy .Mniejszość jest w cieniu.

(Rzecz 0\ wolności słowa, PWsz III 596)

Pytania. Oto niektóre z pytań czy wątpliwością akie nasuwają się w studiach nad tekstem VM: 1

Dzieło to zaplanował autor jako jedną z części tomu 7.® Poezji — książki zamówionej przez Brockhausa — o czym niedwuznacznie mówią listy poety^{5 6}. Na tom ten miały się dożyć, obok VM, jeszcze dwa dramaty: Pyr tej i Aktor. Tej Norwidowskiej koncepcji druku VM w ramach II tomu Poezji nie^-zrealizowano do dziś, a przecież jest to pierwotny kontekst cyklu. Co prawda poeta z czasem sam porzucił ten pomysł, ale — zdaje się — zmuszony dó tego okolicznościami zewnętrzny- § mi. Nie zatarł też wszystkich śladów pierwotnej idei wydawniczej {nb. w VM zostały ślady jeszcze starszego pomysłu edytorskiego, a mianowicie „uaktualniony” przypisami autora epilogowy wiersz Do Walentego Pomiana Z., który odsyła nas w stronę roku 1858 do projektów "wydawniczych Antoniego Zaleskiego).

• Bardzo ważny dla hipotetycznych rekonstrukcji zamysłów Norwida jest utwór Za wstęp. {Ogólniki), który znajduje się po wstępie autorskim Do Czytelnika (i po dedykacji), nasuwając

1

   Tenże, Vade-mecum. Gedichtzykłus (1866). Polnisch-Deutsch, Cbersetzt nnd engeleitet von Rolf Fieguth, Vorwort von Hans Robert Jauss, .Munchen 1981.

2

   List VII, «Dziennik Poznański» 1865, nr. 196.

3

I Pismo zbiorowe wydane staraniem i nakładem Towarzystwa Naukowego Młodzieży Polskiej w'Paryżu, Bendlikon 1865, t. I, z. 2:

4

• i Z. Jastrzębski. Pamiętnik artysty. (Ó. „Vade-mecum" Cypriana Kamila- Norwida,. «Roczniki Humanistyczno). seria wyd. TN KUL: Prace o Norwidzie, Lublin 1958, t. VI, z. li 1956—1957, s. 7-115.

5

•.¹⁰ Zob. analizę edycji Gomulickiego pióra Konrada Górskiego: «Pamiętnik Literacki» R. LVI: 1965, z. 2, s. 617—627.;

6

Zob. Wśtępr^s. XLVII i passim.    __