DSC04311 (3)

LX CL. I: SZKIC DO PORTRETU

hauschen — przyklękali. Tu w październiku 1842 przyklęknął też inny artysta —

Kto go nie widział, komu nią padł cieniem Na całe życie, jako wątek marzeń.

|...J

Ten ani może błędną widzów drogę . Opuszczających próg kościelny cenić;

(■-)

I jako Prorok obudzony świtem.

Nie mogąc rychło zbyć drabiny sennej,

Oczarowanym zbłąkasz się korytem I jeszcze wrócisz hołd powtórzyć lenny.

(Adam Krafft, PWsz I 60)    ^ ^; *

..Hołd lenny”... a więc starodawny, średniowieczno-feudalny obrzęd-umowa — osobista i zarazem społeczna, zobowiązująca obie zarówno strony {pacia sunt seryandafe umowy muszą być dochowane) Krafft — artystyczne ucieleśnienie ideału — poddał się prawom dramatu, prawom historii:

0    wielki mistrzu! słusznie zginasz barki

1    na ramionach własne pieścisz dzieło.

Gdy oto widzę, wedle błahej miarki.

Nie ocenili, co ich prześcignęło.

(Adam Krafft, PWsz I 60)

Po latach ta młodzieńcza przecież wizja (Norwid miał wtedy 21 lat) zaczerpnie ciemnych tono w z doświadczeń samego autora — nie tylko z wizji czy lektur znaków zostawionych przez innych... przez Inne:

Każdego z takich jak Ty świat nie może Od razu przyjąć na spokojne łoże,

(fCo.r Ay-Atenom—sro^U-r-SokmLesJcl^ PWsz I 236)1

I jeszcze inaczej, choć to ta sama „nić czarna” doświadczeń życiowych przełamanych w doświadczeniu artystycznym'.

— Piętnem globu tego - niedostatek:

Dopełnienie?.;, go boli!...

On — rozpoczynać woli

j-a3.

I oto — jak zacna myśl człowieka —

Poterany jest gniewami ludzi Lub — jak od wieka . Wieków — wszystko, co zbudzi!

(XCIX. Fortepian Szopena)

Lat minie „dziesiątek”, i zjawi się w „Świętego Kaźmierza murach po-zaśtołecznej krasie” wiersz-synteza:

„Co .piszę?” — mnie pytałeś; oto list ten piszę, do Ciebie H -Zaś nie powiedz, iż drobną szlę Ci dań — tylko poezję!

Tę, która bez złota uboga jest ^ lecz złoto bez niej,

Powiadam Ci, zaprawdę jest nędzą-nędz...

Z rzeczy świata tego zostaną tylko dwie,

Dwie tylko: poezja i dobroć... i więcej nic...

|Do Bronisława Z., PWsz II 238)

Tak więc —.w końcu^ i w „nici czarnej” odkryć można jaśniejszy odcień („gdy życia koniec szepce do początku...”); ale to wtedy już (czy dopiero?), gdy za Owidiuszem da się powtórzyć:

„Exsul eram, requiesque mihi, non fama!!...” co można by zrozumieć i tak:

Dla. mnie — wygnańca — spokoju, nie sławy! [J.Ftj-*