DSC04307 (2)

Uf OZ. 1 SZKIC DO PORTRETU

|»yw?v «2? do f, i 89$. kiedy wraz ze spuścizną pośmiertną Norwi-"m umkrdo rąk Zenona Przesmyckiego: powinno było się ukazać drukiem około r. 1*67. ukazało.się w 1953 - na wychodźstwie??, Fgn tomik, złożony „ze stu rzeczy drobnych”, mający dokonać — jak powiada X'orwKt w Liście do Karola Ruprechtą z ok.

5 listopada 1*6* (PWsz IX 377) — „skrętu koniecznego'

1 w poezji polskiej” me tylko żadnego ..skrętu” nie zapoczątkował ale ar= doczekał się nawet wydrukowania w kształcie zamierzonym przez autora. Sam poeta — już po nieudanych próbach „sprzedania” dzieła — począł je zresztą rozbierać na poszczególne elementy, które tu i ówdzie drukował. Poprawiał też swój rękopis, przenosił niektóre z wierszy do innych całości tob — jak można się domyślać — niektóre całkowicie usuwał. Mocno postrzępione- i pokreślone Vade-mecum doczekało „w utajeniu" czasów swego odkrywcy — Zenona Przesmyckiego (Mi-mmaj, który w ciągu trzydziestu lat (do r. 1933) ogłosi) w różnych drukach prawie wszystkie z zachowanych składników tomu* chociaż na wydanie całościowe się nie zdobył. Rękopis VM (ocalony po Powstaniu w akcji ratowania warszawskich zbiorów w styczniu 1945) posłużył Wacławowi Borowemu do sporządzenia podobizny autografu, która ukazała się w r. 1947 I jest to pierwsza „całościowa" publikacja dzieła. Ta niezbyt wierna „fotografia” tomu ukazuje, jak bardzo w życiu dzieł bezy się jednak również czas.

Resztki amodzaełnośct (1*66—1876). W biografii Norwida lata 1866—1876 stanowią ostatni okres względnej samodzielności, Na progu tego dziesięciolecia podjął poeta ambitną walkę o zajęcie należnej pozycji w kulturze ojczystej, u schyłku — pod koniec 1876 r. — już nie potrafi się utrzymać na powierzchni paryskiego życia i na początku roku następnego, gdy ostatecznie

?■? Mowa tu o wydaniu: C. K. Norwid, Vade-mecum, przygotował do druku KrSowihskirOficyna Poetów i Malarzy na Emigracji w Anglii. Tunbridge Wells 1953

IV. 9K%St

LIII

IV. PARYŻ

rozwieje się wizja wyjazdu do Włoch, uda się pod opiekę Zakładu Św. Kazimierza w Ivry pod Paryżem.

Po odrzuceniu VM przez Brockbausa Norwid poszukuje innego edytora. Zwraca się przede wszystkim do Kraszewskiego, później prosi Henryka Merzbacba, Władysława Mickiewicza, Kazimierza W. Wójcickiego i wreszcie Augusta Cieszkowskiego (to już ostatnia prośba o pomoc w publikacji: List z 20 lipca 1873, PWsz X 118). Bezskutecznie. Ale korespondując na ten temat z bardzo wielu ludźmi stworzył równocześnie auto-komentarz dzieła czy wręcz rozpisał je .na przysłowia” i tą drogą ..opublikował”. Prócz tego począł „wystrzygać” niektóre utwory z cyklu i drukować lub włączać w inne całości. Pisze np. do Wójcickiego ok. 27 stycznia 1869:

Vade-mecum — sto (100) poezji dorywczych — nie wszystkie mogą , być wszędzie publikowane! ale można to ułożyć, gdyby było się z kim układać. (PWsz IX 386)

Tak więc gotów jest nawet zrezygnować z integralności dzieła: z koncepcji wydrukowania tomu drugiego Poezjfjako „tryptyku” (VM. Tyrtej. Akf-or) zrezygnował dużo wcześniej, pragnąc ocalić przynajmn iej VM — byle to dzieło, obliczone na dokonanie zasadniczego zwrotu w liryce polskiej, doczekało się upowszechnienia. Wobec oporów potencjalnych wydawców obniżał nawet cenę tomu: z 1000 zszedł na 200 franków, a nawet w ogóle w pewnym momencie oddałby je wydawcy za darmo! Nikt się nie zdecydował Pod koniec roku 1869. po czterech latach bezowocnych starań o druk, VM znika z korespondencji; jego miejsce zajmie na kilka miesięcy krzątanina wokół publikacji traktatu poetyckiego Rzecz o wolności slow. W Liście do Bronisława Zaleskiego z listopada 1869 (PWsz IX 430) powiada: „moje płuca, nie druk, ogłosiły, tę rzecz” - chodziło Norwidowi o to, że nakład Rzeczy (500 egzemplarzy) był zbyt niski w stosunku do liczby słuchaczy jego odczytu-recytacji (podobno słuchało go 600 osób), ale i te 500 egzemplarzy okazało