DSC04675 (2)

24

bezsilności, jako rezygnacja z czynu. Regimentarz w swoim postępu waniu kieruje sit,' rozsądkiem, dostrzega przewagą wroga i wio, ^ nic ma prawa narażać na niebezpieczeństwo oddanych sobie ludzi

Jest niewątpliwie jedną z najtragiczniejszych postaci w dramacie Chociaż wic. że w Barze jest „nowa ludów Kalwaria”, mu świadek mosc Sprawy Bożej dziejącej sit; na ziemi i chce walczyć o wolną Polskę . „matkę rycerzy” — musi odejść.

Regimentarz jest przede wszystkim żołnierzem, zobowiązanym do wykonywaniu poleceń przełożonych. Marszalek zaś rozkazuje opuścić Bar. wycofać sie. by wrócić i prowadzić dalej walkę w bardziej sprzyjających okolicznościach, z większymi szansami na odniesienie zwycięstwa.

Stary Regimentarz odchodzi z Baru, jako człowiek pokonany, ale miecz swój. miecz „pańskiego sługi” przekazuje Księdzu. Tym samym uznaje w nim ducha wiodącego, człowieka, przez którego przemawia Bóg.

..WIZJA SCENICZNA” DRAMATU

Badając jakikolwiek utwór dramatyczny możemy mieć do czynienia z trojakim oglądem tekstu. Możemy interpretować tekst literacki. konkretną inscenizację lub „wizję sceniczną” pisarza. „Wizja sceniczna” jest zespołem sygnałów składających się na autorską koncepcję tekstu²⁰.

Przy czytaniu Ksiądza Marka jako widowiska teatralnego od razu jawi się nam olbrzymia plastyczność dzieła. Obrazy Słowackiego są konstruowane z dużą precyzją i wyczuciem smaku. Sugerują pewne wrażenia, budzą określony nastrój.

1 tak. akt I dzieje się wieczorem w bogato wystrojonej karczmie Żyda. Atmosfera jest posępna i ponura. Ostatnie sceny rozgrywają j|E| niemal w ciemności.

Akt II przypada na dzień bitwy z Moskałami. Wydarzenia odbywają się po południu, przed nieszporami, na jakimś bliżej nie określonym placu, w pobliżu znanej już widzowi karczmy.

S M. I ng lot. Problematyka „wizji scenicznej" w szkolnych interpretacjach dra-matu. |w: J Sowitezesne tendencje h- dydaktyce literatury i języka polskiego, Rzeszów

1974.1 106.

Plac (en jest ustrojony, /.godnie ze zwyczajem, jak na Zielone Śwhjlki, tzn. w brzozy, klony i jarzębiny. Na uwagę zasługuje kolorystyka omawianego aktu. Wszystkie wydarzenia na ziemi odbywaj*} się przy współudziale nieba, Jest ono zachmurzone, gniewne, pełne błyskawic, piorunów, grzmotów i „ognistych trzaskawic".

Tego typu efekty wizualne nic tylko przemawiaj}) do wyobraźni czytelnika , lecz jednocześnie ukazuj.) nam mistyczny związek między światem rzeczywistym, historycznym a Absolutem, światem duchowym.

Na akt III składaj;) się z kolei dwie odsłony. Początkowo scena jest udekorowana tuk samo jak poprzednio, widzimy ten sam plac koło kurczmy (przemawia za tym spotkanie Kossakowskiego z Judyty). W drugiej jednak odsłonie poeta ukazuje nam inny plac barski, na którym musi stać namiot.

Akt 111 ma zakończenie prawie żc dantejskie. Przed oczami widzów, na scenie przewalaj*} się trupy, szaleje dżuma, chorzy są przemieszani ze zdrowymi, święci ze zbrodniarzami, a wszystko to rozgrywa się na tle ognistej czerwieni pożaru, zgrozy wojny i powszechnego szaleństwa.

Wizyjność tego aktu przypomina koloryt Apokalipsy z jej powszechnym zamieszaniem i chaosem. Ukazuje walkę i śmierć starego świata, świata formy — zwiastuje zaś początek nowego — Królestwa Ducha.

Poza malowniczością scen i obrazów powodzenie zapewnia Księdzu Markowi doskonała wręcz konstrukcja postaci. Wprowadzone, są do utworu w sposób przemyślany i precyzyjny. Budowane są na zasadzie opozycji. Z jednej strony autor umieszcza osoby uduchowione, mające kontakt z Bogiem, jak Ksiądz Marek, Judyta, Regimentarz czy Starościc, z drugiej zaś poznajemy kontrastowe postaci Księdza Przełożonego, Rabina, Marszalka i Kossakowskiego.

Bohaterowie dramatu zarysowani są wyraziście. Widz. poznaje ich nie tylko poprzez czyny, poprzez działanie, lecz również dzięki ich bogactwu wewnętrznemu i świetnie ukazanemu psychologizmowi pbstaci.

Następną zaletą sceniczną dzieła jest jego muzyczność. Dramat rozpoczyna się Rozmową Starościca z Towarzyśźem~pTzy wtórze z dala słyszanej pieśni, następnie autor przytacza już samą „Pieśń Konfederatów”. Meliczność osiąga poeta przez stosowanie silnie zrytmizowanego 8-zgłoskowca i dzięki rymom (parzystym, przepla-