DSC04823 (2)

M||samorząd terytorialny 1-2/2009 I

czuły kierunki i sposób organizacji polityki regionalnej państwa. Poniżej przedstawiam własną propozycję zasad polityki regionalnej

państwa*³:----—--------i—Ł-jC.. _ ..

1. Zasada wspierania endogenicznego rozwoju¹⁴ - działania polityki regionalnej państwa powinny w pierwszej kolejności zmierzać do pobudzenia potencjału własnego województw; czyli opierania ich siły konkurencyjnej na wewnętrznych czynnikach wzrostu, przełamywania ich strukturalnych problemów gospodarczych i społecznych, pobudzania innowacyjności, aktywności społecznej i sprawności działania administracji publicznej w województwach. Polityka regionalna państwa powinna więc zmierzać do stymulowania wewnętrznych czynników zapewniających trwały rozwój, a nie polegać jedynie na zewnętrznej redystrybucji dochodu¹³. Wspieranie rozwoju endogenicznego przez politykę regionalną państwa powinno być skierowane wszczególnościna dwa wzajemnie komplementarne cele¹*:

Ii Budcaffliue—nowych—endagfc nicznych dla -rozwoju regionalnego, co oznacza dywersyfikację dotychczasowych zasobów, i specjalizacji regionalnej, która umożliwia stopniowe odchodzenie od tradycyjnych działań rozwojowych, ^{1 2}

zwłaszcza kiedy są zbyt jednostronne lub w dłuższym okresie nierentowne. Wspomniany cel umożliwia budowanie nowego potencjału--.endogenicznego województw w kierunku rozwoju gospodarki opartej na wiedzy.

b) Modernizacja tradycyjnych zasobów en-dogeniczńych. co pozwala na wprowadzanie innowacji technologicznych i organizacyjnych w dotyęhczas rozwijanych segmentach gospodarki. Wspomniany cel pozwala na wzbogacenie i unowocześnienie potencjału endogenicznego regionów.

2. Zasada subsydiamości¹⁷ — polityka regionalna państwa ma charakter uzupełniający i pomocniczy wobec działań podejmowanych przez samorządy województw. Działania polityki regionalnej państwa powinny więc wspierać politykę rozwoju prowadzoną przez, samorządy województwa, a nie zastępować lub dublować tę politykę. Oznacza to w rezultacie wprowadzenie bardziej zdecydowanych działań w zakresie decentralizacji systemu finansów publicznych, ustanowienie sprawniejszych instytucji i procedur koordynujących działania rządu i polityki regionalnesamorządów województw, a także przekazywanie podiniotom samorządowym do realizacji niektórych programów sektorowych i horyzontalnych rządu lub „obudowywanie” takich programów ściśle z nimi zintegrowanymi programami regionalnymi.

^v Zasada subsydiamości została wprowadzona do uregulowań ustawowych Wspólnot Europejskich przez Traktat z Maastricht z 7102.1992 r. Zgodnie z tą zasadą, Wspólnota podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w-jakim cele proponowanych działań nie mogą być zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki proponowanych działań, mogą one-zostać lepiej zrealizowane przez Wspólnotę. For. np. J.- Sapieżko, Zasada subsydiamości w stosunkach między Unią Europejską a-państwami członków■* skimi, „Stosunki Międzynarodowe” 2008/1-2, & 103-122. Zasada subsydiamości może mieć Tównież zastosowanie w stosunku do polityki regionalnej, określając wzajemne relacje między rządem centralnym a samorządami terytorialnymi, zob. H. Izdebski, hi Kulesza,. Administracja publiczna; Warszawa 2004, s. 196-214.

Tomasz Grzegorz Grosse - Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego: jakie zasady...

3. Zasada rozwoju wszystkich regionów - rozwój kraju powinien dokonywać się dzięki .rozwojowi wszystkich jego regionów, zarówno tych najlepszych, jak również słabiej rozwijających się. Zasada umożliwia stosowanie przez politykę regionalną państwa instrumentów horyzontalnych, przeznaczonych dla wszystkich województw Jednocześnie nie przekreśla możliwości elastycznego dostosowania instrumentów wsparcia do specyficznych uwarunkowań regionalnych, pod warunkiem, że działania polityki regionalnej państwa będą realizowane we wszystkich województwach. Spełnianiu zasady sprzyja wzmacnianie systemu terytorialnego o silnych wewnętrznych powiązaniach kooperacyjnych, zmierzającego do większej spójności przestrzennej, gospodarczej i społecznej. Premiowane powinny być także takie rozwiązania instytucjonalne, które sprzyjają kooperacji i wymianie doświadczeń między regionami, a także międzyregionalnej solidarności w rozwiązywaniu problemów regionalnych, ważnych z punktu widzenia rozwoju całego kraju.

4. Zasada inicjowania długofalowego rozwoju - celem polityki regionalnej państwa jest inicjowameTrwałych procesów rozwojowych w regionach³. Oznacza to potrzebę wieloletr niego planowania strategii rozwoju regionalnego i oparcia polityki regionalnej państwa na takiej strategii. Dodatkowo działania zmierzające do rozwoju regionalnego powinny opierać się na wieloletnich planach inwestycyjnych i programach, operacyjnych. Rozwój długofalowy regionów powinien obejmować wprowadzanie instytucji prawnych i procedur działania, które będą przeciwdziałać doraźnemu traktowaniu instrumentów polityki regionalnej, np. z uwagi na partykularne interesy grupowe, partyjne lub krótkotrwałe interesy wyborcze.

5. Zasada koordynacji - instrumenty polityki regionalnej i innych polityk rozwojowych powinny być wzajemnie uzgadniane i wspierające się. Koordynacja obejmuje dwa główne wymiary: a) integracji różnych polityk publicznych wpływających na rozwój regionalny oraz b) współdziałania między różnymi podmiotami i szczeblami władz publicznych (w zakresie tzw. zarządzania wielopoziomowego). Polityka regionalna państwa wymaga integracji z działaniami sektorowymi i horyzontalnymi rządu, zwłaszcza tymi, które mają wpływ na rozwój województw i mogą być bardziej efektywnie wdrażane przy udziale samorządów województw. Ponadto, chodzi o jak najlepsze powiązanie polityki regionalnej państwa z politykami unijnymi, w szczególności z polityką spójności UE. Duże znaczenie ma koordynacja działań na rzecz rozwoju regionalnego między poszczególnymi szczeblami samorządów terytorialnych, różnymi województwami, a także między podmiotami administracyjnymi,, instytucjami otoczenia biznesowego, organizacjami pozarządowymi oraz przedsiębiorstwami prywatnymi. Istotnym aspektem zastosowania zasady koordynacji jest zapewnienie zgodności Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego i Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, jak również wprowadzenie procedur lepszego uzgadniania planowania w zakresie rozwoju regionalnego i zagospodarowania przestrzennego między różnymi szczeblami władz publicznych.

6. Zasada koncentracji - polityka regionalna państwa powinna zmierzać do maksymalizacji efektów synergicznych między działaniami rozwojowymi, podejmowanymi przez różne podmioty władz publicznych w województwach. Powinna koncentrować kapitał jednostek samorządu terytorialnego, inwestorów prywatnych oraz środki budżetu państwa na priorytetach rozwoju regionalnego oraz-w wybranych obszarach interwencji. Zasada koncentracji oznacza potrzebę elastycznego dostosowywania kierunków interwencji do uwarunkowań przestrzennych

^u Por. także na podobny temat TG. Grosse, Propozycja założeń do rządowej strategii rozwoju regionalnego na lata 2007-2013, „Studia Regionalne i Lokalne* 2004/4 (18), & 73-97.

Por. koncepcje teoretyczne rozwoju endogenicznego: G. Myrdal, Economic Theory and Underdeveloped Regions, Londyn 1957; N Kaldor, Causet ofthe Slow Ratę of Growth in the United Kingdom, Cambridge 1966; G.N. Grossman, E. Helpman, Inmmtion and Growth in the Global Ećon-omy, Cambridge 1991; J. Tempie, The New Growth Evi-dence, „Journal of Economic Literaturę* 1999/1, vol 37, a. 112-156. W polskiej literaturze do założeń endogenicz-nych odnosi się m. in. A. Olechnicka, Regiony peryferyjne w gospodarce informacyjnej, Warszawa 2004.

Oparcie polityki regionalnej jedynie na redystrybucji-dochodu może prowadzić dp utrwalenia zachowań społecznych typu „wyuczonej bezradności” (strategia rentseeking). Zob. TG. Grosse, Polityka regionalna Unii Europejskie). Przykład Grecji, Wioch, Irlandii i Polski, wyd. 2, Warszawa 2004, t.143-173.

Zoh. T.G Grosse, Innowacyjna gospodarka na peryferiach¹. Warszawa 2007.

^B O potrzebie i uwarunkowaniach inicjowania trwałych procesów rozwoju regionalnego np: L Pietrzyk, Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich. Warszawa 2000, s. 25-30; J. Hauser, Modele polityki regionalnej w Polsce, .Studia Regionalne i Lokalne’ 2001/1(5), s. 5-24.