DSC05658 (2)

I

„_r w    sposób wiród wiernych jakby trzyaktowe misteriom obrzędowe z umiałem    ——

N» cym wlainic nurtowaniu strukturalnym opiera się X>ziaddtv csęić Ił.

Przejmując co rusztowanie prreaądzil poeta er> ipso sprawę wymiaru i kształtu sceny <irs-maeyczncj: przyjął troUtą zasadę układu. W wersji pierwotnej utworu Ksiądz odmawia na początku obrzędu wraz z Chórem pierwszą i trzecią czcić cyklu modlitewnego, a następnie po jednej częłci przed ukazaniem się każdego z widm Różnica jest tylko ta. że uczennicy po każdym ..zdrowaiku" powtarzają: ..Wieczny pokój...“ itd. W ten sposób utwór uzyskał naturalną i zwarć* spoisto**?. Sceny ze zjawami układaj* się jako interludia między członami modlitwy-

Tak więc można powiedzieć ogólnie, te nie tylko sakralny charakter obrzędu wypcU niająccgo widowisko, nie tylko zespół jego kompanów, w szczególności udział Księdza, sale tylko fundamentalna katolicka osnowa uroczystości, ale także artystyczna introstruktura utworu ma oparcie w rzeczywistej obserwacji poety.

IV

PRAWDA I ZMYŚLENIE W ELEMENTACH STRUKTURALNYCH

Struktura niewątpliwie. Ale czy również wypełniająca ją substancja obrzędowa i wierzeniowa? Tu się sprawa komplikuje i nic na wiele się przyda rozpatrywać ją na jednym tylko planie.

Jeżeli nawet Ksiądz wkracza w poetycki obraz obrzędu zgodnie z rzeczywistą powszechną praktyką, to spełnia on tam funkcję zgoła od zwyczajnej odmienną. U Mickiewicza jest on nic tylko celebransem i organizatorem modlitw, ale przede wszystkim mistagogicm. sprawcą dziwów. Już w najwcześniejszym ujęciu on przywołuje zjawy, sprawuje nad nimi władzę, sprowadza je do kaplicy słowem i gestem, zaklęciem i znakiem.

Ale i ta sprawa może się wydać za wikłana. Zaraz u jej wstępu natykamy się na trudności natury wcale zasadniczej. W ujęciu poetyckim obrzęd zaczyna się zaklęciem i zaproszeniem duchów. Czy tak jest również w rzeczywistym obrzędzie Radawnicy? T rzeba przyznać, że orzeczenia świadków wprowadzają nas w rozterkę. Czy Radawnica zaczyna się od zaklęcia? Czy obrzęd jej polega w ogóle na obcowaniu z przywołanymi duchami przodków? Czy Radawnica to to samo co Dziady? Jak widzimy, pytania co najbardziej istotne. 1 nic ma co taić, że —jak na razie — trudno jest dać na nic odpowiedz bez reszty kategoryczną. Świadectwa są tu bowiem rozbieżne.

Musi uderzyć, że Michał Federowski, autor dzieła o folklorze ludu białoruskiego, świadek tu najwalnitjszy, mówi na ten temat niewiele. Owszem, notuje on obrzęd z po nic—

20