DSC06185

o silnej osobowości. Szczególnego starania wymaga zorganizowanie super wizji koleżeńskiej, która w największym stopniu jest narażona na Mj efektywność. Składają się na to nieoficjalne relacje, niezobowiązujący cha' rakter czy brak formalnego superwizora.

Podział na superwizję bezpośrednią i pośrednią uwzględnia rodzaj obserwacji dokonywanej przez uczestników. Superwizja bezpośrednia pozwala na obserwację bieżącej pracy superwizora lub osoby superwizowanej (np. wspólne wyjście w teren). W pierwszym przypadku pracownik socjalny uczy się poszczególnych działań i zachowań poprzez modelowanie. Superwizor jest tutaj modelem, nauczycielem, mistrzem. W drugiej sytuacji superwizor może obserwować aktywność zawodową pracownika socjalnego i na jej podstawie dokonać analizy przyczyn pojawiających się trudności. Superwizja pośrednia polega natomiast na uzyskiwaniu materiału na podstawie rozmów, analizy przypadku czy odgrywania ról. Nie ma tu bezpośredniego kontaktu z pracą, a uczestnicy superwizji mogą polegać tylko na pośrednim przekazywaniu informacji.

Ze względu na rodzaj relacji między pracownikiem a superwizorem, można wyróżnić superwizję formalną i nieformalną. Formalny charakter spotkań jest nadawany przez wyraźnie określoną strukturę i ustalone zasady (obowiązkowość, wyznaczone cele, czas, miejsce, prowadzenie dokumentacji). Superwizja nieformalna nie ma wyraźnej organizacji, ani nie jest dokumentowana, ale pozwala na większą otwartość i swobodniejsze wyrażanie emocji jej uczestnikom [Coulshed, Mullender 2001, s. 169-171].

Etapy sesji superwizyjnej

Struktura procesu superwizji jest złożona i wieloetapowa. Składają się na nią szczegółowo zaplanowane fazy oraz wymagania dotyczące zarówno superwizora, jak i pozostałych uczestników sesji. Zasadniczym krokiem przed rozpoczęciem superwizji jest określenie w kontrakcie założonych celów, treści, oczekiwanych efektów, składu grupy, roli poszczególnych uczestników, zasad i metod realizacji superwizji oraz podstawowych informacji organizujących spotkania (dogodny dla wszystkich czas, częstotliwość, czas trwania oraz zapewniające dyskrecję i spokój miejsce). Wspólne wypracowanie kontraktu jest konieczne dla uwzględnienia potrzeb i oczekiwań wszystkich uczestników superwizji.

Po dokładnym ustaleniu dogodnej dla wszystkich formy spotkań (indywidualnie lub grupowo) oraz ich czasu i miejsca, uczestnicy superwizji powinni się do niej odpowiednio przygotować. Konieczne jest przedstawienie tematu zebrania oraz przygotowanie dokumentów i materiałów z nim zwią-

zanych. Superwizor powinien ponadto zadbać o przygotowanie ważnych informacji rozszerzających zgłoszony temat.

Pierwszą fazą sesji superwizyjnej jest dokładny opis problemu prezentowany przez pracownika socjalnego. Na tym etapie superwizor (i grupa) pozwala na swobodną relację osoby przedstawiającej problem. Unika się tu ingerencji i dodatkowych pytań. Kolejnym działaniem jest wyjaśnienie sytuacji i problemu, czyli próba zrozumienia sytuacji tak jak definiuje ją pracownik. Następna faza - to faza analizy zebranych informacji i ich możliwych interpretacji w ramach różnych koncepcji teoretycznych, podejść, zasad profesjonalnego działania, przepisów prawa i doświadczeń praktycznych. W tej fazie aktywny udział biorą wszyscy uczestnicy sesji. Dzięki wspólnym wysiłkom w kolejnej fazie powinno się dążyć do wskazania kierunków działań, które należy podjąć dla zmiany sytuacji. Duże znaczenie ma tutaj umiejętne operowanie informacją zwrotną. Na podstawie dostarczonych informacji oraz przeprowadzonej analizy dokonuje się uogólnień dotyczących danego przypadku. W tej części bardziej aktywna staje się postać superwizora, który wprowadza ważne zagadnienia rozszerzające temat sesji oraz sugeruje różne możliwości rozwiązania. Szczególne znaczenie posiada planowanie i przygotowanie specyficznych działań, które muszą być podjęte dla wdrożenia ustalonych procedur, na podstawie wniosków wynikających z analizy. W fazie końcowej superwizji przedstawia się propozycje dotyczące ewaluacji proponowanych działań oraz spraw do omówienia na kolejnej sesji [zob. Szmagalski (red.) 2005, s. 50-54].

Formalne organizowanie spotkań superwizyjnych wymaga pisemnego przedstawienia ustaleń posesyjnych. Wśród najważniejszych informacji powinny się znaleźć omawiane obszary tematyczne, ważne decyzje, wnioski i twierdzenia ewaluacyjne oraz zalecenia i zadania do wykonania. Dodatkowo zaleca się prowadzenie dzienników spotkań prowadzonych przez wszystkich uczestników oraz superwizora, które pomagają w szybkim przypomnieniu poruszanych kwestii i bieżącej orientacji w tematyce oraz dynamice spotkań. Prowadzenie takiej dokumentacji ułatwia monitorowanie zmian będących praktycznym wynikiem superwizji.

Metody działań superwizyjnych

W ramach działań superwizyjnych istotne znaczenie posiada wybór właściwej metody. Jest on zależny od celu i rodzaju działań superwizyjnych. W przypadku superwizji menedżerskiej czy edukacyjno-rozwojowej, często stosowana jest metoda omawiania przypadków, która może być prowadzona w formie superwizji indywidualnej lub grupowej, i może mieć charakter bez-

39