DSC06368 (3)

wykazu i zdefiniowaniu powinien określić ich typ. Jest to ważne chociażby dlatego, że ta sama zmienna może być różnie zaklasyfikowana, np. zmienna „staż pracy” choć jest typową zmienną ilorazową, to w badaniach z różnych powodów może być również potraktowana jako zmienna nominalna lub dychotomiczna (dwuwarto* ściowa), jeśli badanych podzielimy na dwie grupy, np. „poniżej 15 lat stażu” i „powyżej 15 lat stażu”.

W badaniach pedagogicznych, zwłaszcza prowadzonych dla potrzeb opracowania określonego rodzaju pracy promocyjnej, najczęściej wykorzystywana jest klasyfikacja zmiennych zbudowaną na podstawie kryterium związku badanej zmiennej z innymi zmiennymi. Są to:

-    Zmienne zależne (dependent variable).

-    Zmienne niezależne (independent variables).

Według Z. Zaborowskiego, [...] zmienną, którą czyni się przedmiotem badań, określa się mianem zmiennej zależnej, a zmienną, której wpływ na zmienną zależną chcemy badać nazywany zmienną niezależną'**'. Można również powiedzieć, że zmienne zależne są bezpośrednim lub przynajmniej pośrednim następstwem zmiennych niezależnych¹⁶². Bardzo często w badaniach pedagogicznych zmiennymi zależnymi czynione są:

-    osiągnięcia szkolne uczniów,

-    opinie uczniów, nauczycieli lub rodziców na dany temat,

-    postawy uczniów wobec różnych czynników,

-    motywacja do nauki,

-    aspiracje edukacyjne młodzieży,

-    poziom integracji w grupie, np. uczniów niepełnosprawnych z resztą klasy,

-    poziom czytelnictwa,

-    poziom gotowości szkolnej itp.

Rolę zmiennych niezależnych mogą pełnić następujące zmienne:

Z. Zaborowski: Op. cit., s.145.

' M. Lobocki: Wprowadzenie do metodologii..., op. cit, s. 134.

80